خبرگزاری مهر – گروه استانها: بحران خشک شدن دریاچه ارومیه را می توان نخستین معضل زیست محیطی منطقه شمال غرب و حتی بخش های وسیع تری از کشور و همسایگان ایران دانست که زنگ خطر آن در سال های اخیر با تشدید خشکسالی ها و کاهش بارش نزولات آسمانی بیش از پیش بلندتر به گوش می رسد، بحرانی که در صورت وقوع آن بخش عظیمی از جمعیت شمالغرب کشور و حتی استان های مرکزی نیز علاوه بر بحران هایی چون طوفان های نمکی و تحت تاثیر قرار گرفتن فعالیت های کشاورزی، صنعتی و بسیاری دیگر از حوزه ها، با انواع بیماری های تنفسی و پوستی و نظایر آن دست به گریبان خواهند شد.

البته ناگفته نماند که در حال حاضر نیز این بحران ها با تحت تاثیر قرار دادن بخش مهمی از فعالیت بخش های مختلف در مناطق حاشیه ای دریاچه ارومیه در حال خودنمایی هستند و خشک شدن باغ های متعدد در شهرستان هایی چون شبستر و صوفیان و وضعیت نامطلوب هوا در چنین مناطقی تنها نمونه هایی از این جوجه نابالغ در تخم مرغ بحران دریاچه ارومیه است که در همین حد نیز عمق فاجعه احتمالی در صورت خشک شدن بزرگترین دریاچه آب شور جهان را به خوبی نشان می دهد.

در این میان و پس از وعده های انتخاباتی رییس جمهور دولت یازدهم مبنی بر اولویت حل این بحران، ستاد احیای دریاچه ارومیه با عضویت مسوولان و مدیران مختلف استان های مرتبط با این حوزه تشکیل و مسوول انجام پیگیری ها و اقدامات لازم در این خصوص شد و اکنون پس از گذشت حدود دو سال از فعالیت های این ستاد، خلیل ساعی دبیر شورای استانی آن در آذربایجان شرقی و مدیرکل ستاد مدیرت بحران استان در گفتگو با خبرنگار مهر به تشریح اقدامات صورت گرفته توسط این ستاد پرداخته است.

* پیش از هر چیز در خصوص ابعاد بحران دریاچه ارومیه توضیح مختصری ارائه دهید

ازجمله مسائلی که از حدود ۲۰ سال گذشته به آن مبتلا هستیم بحث دریاچه ارومیه است، گفت:  در سال ۷۴ دریاچه ارومیه بیشترین میزان آب را که حدود ۳۲ میلیارد مترمکعب بود، داشت ولی به‌مرورزمان با کاهش آب این دریاچه مواجه شدیم به‌طوری در سال ۹۴ میزان آب دریاچه به دو میلیارد مترمکعب رسیده است.

یکی از برنامه‌های دولت تدبیر و امید احیا دریاچه ارومیه بود و از زمان روی کار آمدن دولت فعالیت‌های خوبی انجام‌یافته  و ستاد احیا در ابتدا با همکاری دانشگاه صنعتی شریف مطالعات خود را شروع کرد و هفت ماه به این دانشگاه فرصت مطالعه درزمینهٔ این طرح داد که این دانشگاه با استفاده از ۵۰۰ اساتید دانشگاه و متخصصین امر در کل کشور و همچنین با دعوت افرادی از  خارج از کشور که علاقه‌مند به احیا دریاچه بودند و افرادی که مشتاقانه و داوطلبانه اعلام همکاری کرده بودند، درنهایت بعد از هفت ماه مطالعه حدود ۲۶ راهکار به‌عنوان راهکارهای اساسی احیا دریاچه ارومیه مورد مطالعه قراردادند و به‌عنوان مصوبه هیئت دولت به تصویب هیئت‌وزیران رسید و به استان‌ها ابلاغ شد.

* نحوه همکاری استان های درگیر با بحران دریاچه ارومیه و اقدامات صورت گرفته از سوی ستاد به چه شکلی است؟

استان‌ها برای اینکه بتوانند کارهای خود را نظام مند کنند، دفاتر منطقه‌ای را در استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و کردستان شکل دادند که این دفاتر می‌توانند تمام مصوبات دولت و پیش‌طرح‌های مصوب شده و همچنین اعتبارات اختصاص‌یافته را که در اختیار پنج دستگاه جهاد کشاورزی، آب منطقه‌ای، محیط‌زیست، منابع طبیعی و جهاد کشاورزی بود، اجرا کنند.

در سال ۹۳ ستاد احیا دریاچه ۲۱ طرح در دست اجرا داشت که توسط پنج دستگاه اجرایی لازم‌الاجرا بودند که ازجمله این طرح‌ها جلوگیری از برداشت غیرمجاز از آب‌های سطحی، نصب کنتور بر روی چاه‌های موجود و برق‌دار کردن آن‌ها بود که این امر به عهده آب منطقه‌ای استان هاست.

استانداری‌ها متولی تدوین برنامه جامعه آموزش، اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی جوامع عمومی، محلی و ذی‌نفعان که هستند که بحث آموزش افرادی که از این آب استفاده می‌کنند هم در بخش شرب، کشاورزی و صنعت به آن‌ها اطلاع‌رسانی شود و با این اطلاع‌رسانی مصرف آب را بهینه کرده و با مصرف حداقل حداکثر استفاده را نمایند.

ساعی اظهار داشت : در کشور ما منابع آب در حداقل میزان خود قرار دارد و مصرف بالا است و اینکه تغییرات اقلیمی که در دنیا و کشور ما اتفاق افتاده باید موردبررسی قرار می‌گرفت تا اطلاع یابیم که چقدر آب در اختیارداریم و میزان مصرف چقدر است و اینکه منابع و مصارف در تعادل قرار دارند یا نه  برای این منظور دانشگاه صنعتی شریف یک دفتر برنامه‌ریزی و تلفیقی با ۶ کارگروه تخصصی تشکیل داد که از آن جمله می‌توان کمیته منابع مصرف آب و منابع مصارف و اقلیم نام برد.

*مهمترین مباحث مطرح در خصوص احیای دریاچه ارومیه و عملکرد ستاد در خصوص آنها چگونه بوده است؟

بحث‌های زمین‌شناسی، محیط‌زیست، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از بحث‌های مطرح‌شده درزمینهٔ احیا دریاچه بود که بحث‌های اجتماعی و فرهنگی از مهم‌ترین آنهاست زیرا اگر جامعه محلی با ستاد احیا همکاری ننمایند طبیعتاً برنامه‌ی زمانی که ستاد سال ۱۴۰۲ را سال احیا دریاچه ارومیه مطرح کرده با مشکل مواجه خواهیم شد

مشارکت ذی‌نفعان نیز بحثی است که در ستاد مطرح‌شده و طی ان  در استان‌ها دفاتر منطقه‌ای شکل یافت تا کلیه کارهای مربوط به حوزه آب ریز دریاچه ارومیه که حدود ۵۱ هزار و ۸۷۶ کیلومترمربع وسعت دارد و وسعت دریا در زمان پر آب بودن ۵ هزار و ۲۰۰ کیلومترمربع بود که حدود یک‌دهم مساحت حوزه را شکل می‌داد دفاتر منطقه‌ای کارهای مربوط به این بخش‌ها را عهده‌دار شد و از ظرفیت دوست داران دریاچه که در استان و کل کشور علاقه‌مند به احیا دریاچه هستند، کمک گرفته‌ایم.

آموزش نیز از دیگر مباحث مهم در بحث احیای دریاچه ارومیه است که در این زمینه ۱۱ شهرستان که در حوزه آبریز دریاچه قرار دارند و حداقل در هرکدام ۳ بار همایش برگزار کردیم و در این همایش‌ها بخش کشاورزی، شوراهای منطقه‌ای، نظام صنفی کشاورزی نظام‌مهندسی کشاورزی، سازمان‌های مردم‌نهاد همه حضور می‌یابند و مطالعات انجام‌یافته در خصوص احیا دریاچه بیان می‌شود و در برنامه‌های آینده کارگاه‌های آموزشی در بخش‌ها و روستاها نیز آموزش‌های لازم را به مردم داده خواهد داد.

کمیته مدیریت دانش و ارتباطات نیز ازجمله کمیته‌های ستاد دریاچه ارومیه است که با تشکیل بانک اطلاعاتی در مورد دریاچه ارومیه از زمانی که دریاچه آب داشته و اطلاعاتی از حدود ۲ هزار سال قبل  که توسط دانشمندان و متخصصان در مورد دریاچه شده بود گردآوری شد و مستندسازی کرده و اقدامات مهمی در این زمینه انجام‌گرفته است.

سال‌ها بود که به دلیل لای روبی نکردن مسیرهای آبریز، آب به دریاچه ارومیه نمی‌رسید و در این راستا شرکت آب منطقه‌ای تمامی مسیل‌هایی که منتهی به دریاچه ارومیه می‌شد را به طول ۹۶ کیلومتر  موظف به لای روبی شد و ۸۲ کیلومتر از این مسیل را لای روبی کرد.

برای اینکه پساب‌های تصفیه‌شده کلان‌شهرها  به پیکره دریا برسد باید تصفیه شود در این راستا شرکت آب  و فاضلاب موظف شد تا مودول دوم تصفیه‌خانه شهر تبریز را احداث نماید و به همراه مودول اول بهره‌برداری مناسب انجام گیرد و پس از تصفیه به دریاچه انتقال دهیم.

*پیش بینی شما در خصوص آینده دریاچه ارومیه و نتیجه اقدامات صورت گرفته توسط ستاد احیا چیست؟

امیدواریم در سه سال آینده بتوانیم در سال ۲۵۰ میلیون  مترمکعب آب به دریا منتقل کنیم و پروژه بعدی انتقال آب زاب از کردستان به دریاچه ارومیه است که حدود چهار سال زمان لازم دارد ولی تا سال ۱۴۰۲ که زمان پیش‌بینی‌شده برای احیا دریاچه است، دریاچه حدود ۱۴.۵ میلیارد مترمکعب آب خواهد داشت و این در حالی است که امروز آب دریاچه دو میلیارد مترمکعب است  و امیدواریم با تزریق ۱۲.۵ میلیارد آب به دریا شوری آب حدود ۲۵۰ میلی‌گرم در لیتر و مستعد و مناسب برای پرورش آرتمیا شود.

اعتبار تخصیص‌یافته برای این طرح در سال ۹۴ معادل یک هزار و ۹۲۷ میلیارد تومان بوده و این اعتبار برای ۸۸ پروژه احیا از طریق دولت مصوب شده که سهم آذربایجان شرقی ۴۱۶ میلیارد تومان است و امیدواریم  شاهد رسیدن به اهداف این طرح باشیم و از این طریق ایمنی منطقه و حوزه آبریز دریاچه ارومیه و استان‌های هم‌جوار را تأمین نماییم که اگر موفق به این کار نشویم تبعات منفی در پی خواهد داشت.

خبرنگار: مینا بنام