تبریز به عنوان شهر بدون متکدی از نظر کودکان خیابانی هم با کمترین آمار کشوری وضعیت مناسبی دارد و مسئولان نهادهای اجتماعی این روزها عزم خود را جزم کرده اند تا عنوان شهر بدون کودک خیابانی را برای این شهر به ثبت برسانند.

به گزارش ایرنا، معضل کودکان خیابانی علاوه بر اثرات فردی از آنجا که نشانگر ناهنجاری در خانواده هاست در صورت بی توجهی می تواند پایه بسیاری از آسیب های دیگر باشد.
کودکان خیابانی با جدایی از خانواده در کنار از دست دادن آرامش و امنیت خانه به طور معمول از امکانات اولیه زندگی همچون بهداشت و آموزش هم محروم می شوند.
این کودکان علاوه بر سوء تغذیه و مشکلات بهداشتی، به دلیل مواجهه با انواع آسیب های اجتماعی؛ سلامت روحی و رفتاری خود را هم از دست می دهند، موضوعی که زندگی آینده آنها را تحت تاثیر قرار می دهد و موجب طرد شدن آنها از نظام و ساختار معمول اجتماعی می شود.
سازمان جهانی بهداشت، کودکان خیابانی را به چهار گروه مختلف دسته بندی کرده است:
کودکانی که در خیابان ها زندگی می کنند و اولین نگرانی آنها زنده ماندن و داشتن سرپناه است، کودکانی که از خانواده خود جدا شده اند و به طور وقت در مأمنی مانند خانه های متروک، پناهگاه ها و سرپناه ها زندگی می کنند و یا از منزل یک دوست به منزل دوست دیگر می روند، کودکانی که تماس با خانواده خود را حفظ می کنند ولی به علت فقر، پر جمعیت بودن خانواده و یا سوء استفاده جنسی و جسمی از آنان در بعضی شب ها و اکثر ساعات روز را در خیابان ها به سر می برند و کودکانی که در مراکز ویژه نگهداری می شوند اما برای مدتی در وضعیت بی خانمانی به سر برده اند و در معرض خطر برگشت به همان وضعیت هستند.
وجه مشخصه بارز این کودکان گذراندن وقت زیاد در خیابان است و خیابان منبع اولیه برای معاش این گروه محسوب می شود.
بیشتر کودکان خیابانی از راه تکدی گری برای خود و خانواده کسب معاش می کنند و عده ای به بزهکاری روی آورده یا از طریق مشاغلی همچون تنقلات فروشی، واکسی، روزنامه و گل فروشی، فال فروشی و جمع کردن ضایعات درآمد کسب می کنند.
این کودکان به طور معمول دارای یک والد پدر یا مادر بوده و یا شاهد حضور ناپدری یا نامادری در خانه هستند.
برخی از این کودکان هم بی سرپرست هستند.
تعدادی از کودکان خیابانی با خانواده تماس های مکرر دارند، به مدرسه می روند و در پایان روز به خانه بر می گردند.
عده ای دیگر، گاهگاهی با خانواده تماس دارند، به مدرسه نمی روند و به ندرت شب ها به خانه برمی گردند و گروهی دیگر، کودکانی هستند که با خانواده خود هیچ تماسی ندارند، از تحصیلات بی بهره اند و در جستجوی سرپناه و غذا با گروه همسالان تعامل دارند.
مدیرکل بهزیستی استان آذربایجان شرقی با بیان اینکه در این استان و به خصوص کلانشهر تبریز این معضل حاد نمی باشد، گفت: در سال گذشته تنها ۲۸ کودک و در سال جاری ۲۴ کودک خیابانی در استان شناسایی و ساماندهی شد.
محسن ارشد زاده با اشاره به اینکه این معضل در برخی از استان ها جدی است، گفت: سالانه در حدود شش هزار کودک خیابانی در کشور توسط بهزیستی پذیرش و ساماندهی می شود.
وی با بیان اینکه مرکز نگهداری کودکان خیابانی در تبریز رویکرد حمایتی و آموزشی دارد، افزود: حین نگهداری به کودکان در زمینه مهارت های زندگی آموزش داده می شود.
ارشد زاده گفت: در صورتی که نیاز باشد نسبت به آموزش روان شناسی به خانواده این کودکان هم اقدام می شود.
وی با اشاره به اینکه ۸۵ درصد کودکان خیابانی دارای خانوداه هستند، گفت: چنانچه خانواده کودک با مشکل مالی مواجه باشد کمک کرده و زمینه ادامه تحصیل کودک را فراهم کنیم.
ارشد زاده با بیان اینکه بخشی از مرکز نگهداری کودکان خیابانی به صورت شبانه روزی و مربوط به کودکان بدون خانواده یا با سرپرست غیرموثر است، افزود: این کودکان پس از طی دوره ۲۱ روزه به مراکز نگهداری کودکان بی سرپرست منتقل می شوند.
وی با اعلام اینکه یکهزار و ۵۳۰ کودک بی سرپرست و بدسرپرست تحت حمایت بهزیستی استان هستند، گفت: ۳۰۰ نفر از این کودکان به صورت شبانه روزی نگهداری می شوند و بقیه به منسوبان سپرده شده اند.
مدیرکل بهزیستی استان با اشاره به اینکه شهر تبریز در سایه فعالیت موسسه های خیریه به عنوان شهر بدون متکدی مشهور است ، گفت: با توجه به انتخاب این شهر به عنوان شهر گردشگری جهان اسلام در سال ۲۰۱۸ درصدد به صفر رساندن آمار کودک خیابانی در این شهر هستیم.
ارشد زاده از تشکیل شورای ساماندهی کودکان خیابانی در قالب کارگروه فرهنگی و اجتماعی استان خبرداد و گفت: تحقق این هدف نیازمند همراهی شهرداری و دیگر نهادهای حمایتی و تشکل اجتماعی است.
استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور تبریز در خصوص ریشه کنی معضل کودکان خیابانی معتقد است: دولت به تنهایی نمی تواند این معضل را ریشه کن کند و سازمان های مردم نهاد نقش موثری در این خصوص ایفا می کنند.
علی آذریان با بیان اینکه ساماندهی کودکان خیابانی نیازمند همراه کردن همه آحاد جامعه است، گفت: دولت باید برنامه تهیه کند و تشکل های مردم نهاد نیز آن را اجرا کنند.
وی با انتقاد از ورود مستقیم دولت به ساماندهی این معضل اجتماعی نسبت به ارائه آموزش به خانواده ها تاکید کرد و گفت: با توجه به تغییر سبک زندگی می بایست آموزش های لازم در این خصوص به خانواده ها ارائه شود.
آذریان با اشاره به اینکه در حال حاضر نظارت اجتماعی کاهش یافته و خانواده ها نظارت کمتری به فعالیت های بیرون از خانه کودکان دارند، گفت: در صورت تداوم این بی توجهی نمی توان نسبت به آینده خوش بین بود.
به هر حال از علل برجسته فرار کودکان خیابانی از خانه می توان فقر ( اقتصادی و فرهنگی ) خانواده، طلاق، اعتیاد، فوت یک یا هر دو والد براثر سوانح طبیعی و یا اجتماعی اشاره کرد ضمن اینکه کمرنگ شدن فرهنگ مذهبی و ملی و سست شدن بنیان ارزش های اخلاقی و اعتقادی در جامعه هم در بروز این معضل اجتماعی بی تاثیر نیست.
در کنار این عوامل، به کارگیری راهکارهای تربیتی نادرست و تنبیه فیزیکی، تبعیض بین فرزندان، کمبود عاطفه، سوء استفاده جنسی، درک نکردن حساسیت های دوران بلوغ نوجوانی و تعدد زوجات پدر خانواده از عمده ترین علل قطع شدن رابطه کودک با خانواده و پناه بردن به خیابان است.
پیامد فرار از خانه و پناه آوردن کودکان به خیابان هم چیزی نیست جز آغاز سوء استفاده هایی از این کودکان از جمله بکارگیری آنان برای حمل و توزیع مواد مخدر، بکارگیری برای تکدی گری، بکارگیری برای انواع بزه از جمله سرقت، جیب بری، کیف زنی، کیف قاپی و خفت گیری، بهره کشی و سوء استفاده جنسی، بکارگیری در مشاغل خدماتی پست از جمله دست فروشی و معرکه گیری که آثار مخربی در سلامت جسمی و بهداشت روانی کودکان خیابانی برجا می گذارد.
در صورت حمایت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از خانواده های کودکان خیابانی و گسترش سیستم تأمین اجتماعی، ایجاد و گسترش مراکز شبه خانواده برای کودکان خیابانی فاقد خانواده همچون سپردن آنان به خانواده های فاقد فرزند و استفاده از تجربیات موفق سایر کشورها در امور ساماندهی و بازپروری کودکان خیابانی می توان نسبت به حل این معضل اجتماعی امیدوار بود.
اما آنچه مسلم است حل این معضل نیازمند همکاری دستگاه های اجرایی، سازمان های غیردولتی و خیریه است.
۳۰۷۱ /۶۱۸۳
گزارش از پرویز انصاری