نام تبریز گره خورده با تاریخ و تمدن، تنیده شده بر قامت اصالت و فرهنگ و سیراب شده از سرانگشتان هنرمند مردمانی است که از دیرباز تمام توان خود را به کار بسته و یادگارانی ارزشمند برای ما و آیندگان به جا گذاشتهاند.
به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، مجموعه بازار تبریز یکی از بازارهای بزرگ تاریخی و زیبای ایران و خاورمیانه است که عواملی مانند سبک معماری بازار، آرایش مغازهها، کثرت تیمچهها، کاروانسراها، دالانها، راستهها و همچنین انواع مشاغل و حرفهها، وجود تعداد بسیاری مدرسه و مسجد که عمدتاً از سابقه تاریخی برخوردارند، این بازار را به نمونه عالی مجهز تجارت، کسب و زندگی اسلامی و شرقی تبدیل کرده است.
آوازه بازار تاریخی و کهن تبریز برایتان آشناست. بازاری که مورخان و جهانگردانی همچون مارکوپولو، ابن بطوطه، شاردن، حمدالله مستوفی، جان کارت انگلیسی و … از بازار تبریز دیدن کردهاند.
حریمی از خشت و گل و گچ تو را به هزاران توی اصالت رهنمون میسازد. معمارانی که روح زندگی را در کالبد گل دمیدند و بازاری به قدمت تاریخ رقم زدند.
نور در نور درهم میآمیزد، صدا در صدا محو میشود و حجره در حجره به هم گره میخورد اینها را که کنار هم بگذاری میشود بازار تبریز.
بازار تبریز همزاد تبریز است ولی اطلاع دقیقی از زمان ساخت آن در دسترس نیست در زمانهای مختلف زلزلههای مهیبی تن این شهر زیبا را لرزاندهاند و در اثر این زلزلهها بازار تاریخی تبریز نیز در امان نبوده است، این بازار حدود سه سده پیش و پس از وقوع زمین لرزه مهیب و تاریخی تبریز در سال ۱۱۹۳ هجری قمری بازسازی شده است و بسیاری از جهانگردان و مورخان از سده چهارم هجری تا دوره قاجار از این بازار دیدن نموده درباره آن اطلاعاتی ارائه کردهاند.
بازار تبریز یازدهمین اثر ثبتی ایران در فهرست آثار جهانی یونسکو است. هنوز در این بازار روح زندگی جریان دارد. آثار ایرانی ثبت شده در فهرست جهانی یونسکو از جمله تخت جمشید، چغازنبیل، تخت سلیمان، گنبد سلطانیه، مجموعه قرهکلیسای آذربایجان و … همگی حالت موزهای دارند که قدمت تاریخ بر ارزش آنها افزوده است اما بازار تبریز هنوز با مردمانش، با اقتصاد، تجارت و فرهنگش زنده است و به عنوان میراثی که نبض حیات و زندگی در آن جاری است همچنان نقش پررنگی در حفظ حیات اقتصادی، سیاسی و تاریخی این سرزمین برعهده دارد.
اقتصاد بازار تبریز با دین، سیاست، فرهنگ و مذهب در هم آمیخته است. بازار تبریز دارای سه مقبره و مساجد متعددی است که دیانت را از اقتصاد جدا نمیکند.
یکی از این مقبرهها متعلق به آیت الله قاضی طباطبایی است. اهالی بازار تبریز احترام ویژهای برای آیت الله قاضی طباطبایی قائل هستند چون مقبره ایشان در دل همین بازار تجلی گاه عاشقان است چرا که بازاریان و اهالی آذربایجان و تبریز ایشان را به نام خمینی آذربایجان میشناسند.
بازار تبریز با بافت کاملا سنتی، طاقها و گنبدهای مقرنس بلند آن، سازههای آجری به هم پیوسته آنقدر دیدنی، متفاوت و جذاب از سایر بازارهاست که اگر به قصد خرید نیز به این مکان نیامده باشی باز هم جنب و جوش این بازار ساعتها تو را مجذوب خود میکند.
بازار تبریز دارای تیمچه، راسته و بازارچههای متعددی است به طوری کسی تاکنون نمیتواند ادعا کند همه جای بازار را دیده است چرا که این بازار دارای ۵ هزار و ۵۰۰ حجره ،۲۶ سرا، ۲۰ تیمچه، ۳۰۰ راسته، دو چهارسوق، ۲۱ دالان، دو بازار، هشت بازارچه، هشت دروازه، ۲۷ مسجد، سه مقبره، یک زورخانه، دو کتابخانه، پنج حمام و یک کتابخانه است و در حالت کلی میتوان گفت وسعت آن یک کیلومتر است.
این بازار آن چنان تو در تو ست که اگر به طور کامل با محوطه آن آشنا نباشی یک دفعه میبینی از یک گوشه دیگر تبریز سر در آوردی. چرا که بازار تبریز از سمت شرق به عالیقاپو ( مجموعه کاخهای ولیعهد نشین ) و از سمت غرب به مسجد جامع و از سمت شمال به بخشهایی از رودخانه مهرانه رود متصل شده است.
نحوه نامگذاری عناصر بازار به گونهای بوده که گاهی بر اساس حرفه بازرگانان و صنعتگران بازار مانند دالان عباچی، گاهی به نام بانی و سازنده بازار یا راسته مانند تیمچه حاج ابوالقاسم، گاهی با توجه به موقعیت و محل بازار مانند مسجد جامع، گاهی بر حسب وطن یا مذهب بازرگانان و پیشه وران مانند سرای آلمانیها و نیز گاهی با توجه به اندازه یا شکل خاص مانند بازار اوچ تیمچلر ( سه تیمچه حاج شیخ) نامگذاری شده است.
تیمچه امیر دارای بزرگترین گنبد بازار بوده و به بازار طلافروشان مشهور است. برق طلاهای موجود در این تیمچه چشم را میزند.
سارا رضایی یکی از بانوان گردشگری است که در تیمچه امیر در حال قدم زنی است. او که از نوع معماری بازار تبریز به وجد آمده است در گفتوگو با خبرنگار فارس در تبریز میگوید: معماری این بازار مرا شگفتزده کرده است با وجودی که من مسافرتهای متعددی در طول سال به شهرهای مختلف دارم اما بازار تبریز از جذابیت خاصی برخوردار است.
وی میگوید: حیاطها و تو در تو بودن این بازار انسان را به دنبال خود میکشاند به گونهای که ساعتها در این بازار قدم میزنی و فکر میکنی میتوانی به آخر بازار برسی در حالی که این گونه نیست.
با هر سلیقه ای که وارد بازار شوی مطمئنا دست خالی بر نمیگردی. اگر دوستدار وسائل سنتی و اصیل باشی کسبه بازار با روی خوش به نیازت پاسخ میدهند اگر به دنبال وسائل لوکس و مد روز باشی میتوانی در پاساژهای جدید التاسیس که در جوار بازار احداث شدهاند به خواستهات برسی.
حتما که آوازه چرم تبریز را شنیدهاید اگر درصدد خرید کیف و کفش چرم اصل و سایر مشتقات آن هستید پس سری به تیمچه چرم که در دل همین بازار نهفته است بزنید و بعد از گشت و گذار در بازار چرم راه خود را به سوی تیمچه دباغ خانه، مسگران، پنبهچی بازار کج کنید.
تیمچه بزازان و پارچه فروشان نیز مشتریان خاص خود را دارد
لاله محسنی یکی از میهمانان تبریزی است که به همراه اقوام خود در این تیمچه مشغول خرید است او میگوید: من تنوع پارچه های بازار بزازان تبریز را از اقوام شوهرم خیلی شنیدهام و امسال که به تبریز مسافرت کردهایم یکی از برنامههای اصلی ما تماشای بازار تبریز و خرید انواع سوغاتی از جمله پارچههای چادری است که چشم هر بیننده و گردشگری را به خود جذب میکند.
اگر هنگام گشت و گذار در بازار تبریز در تابلوهای راهنما که نام تیمچهها، دالانها و راستهها نوشته شده با بازار «یمنی دوز » برخورد کردید یک پیش زمینه ذهنی داشته باشید که «یمنی» نام نوعی کفش محلی شبیه «چارخ» است که در گذشته این راسته محل دوخت این نوع کفش بوده است.
تیمچه شفیع و سراهای آقاشاهزاده از مشهورترین تیمچهها و سراهای این بازار به شمار میروند.
مطمئنا نام تبریز با نام فرش نیز گره خورده است، رقص انگشتان دست بر کمند تار و پود دار که با چرخش نخها و جلوهگری رنگها همراه میگردد سمفونی عشق نواخته میشود و بدین ترتیب شورانگیزترین و زیباترین هنر ایرانی پا به عرصه وجود مینهد.
هنری به نام فرش فرش بیبدیل ترین هنر ایرانی و شاهکار انسانی است که مقام انسانی او را از فرش تا به عرش پیوند زده و رنگها و نقوش زیبای فرش، ایرانی فرهنگ دوست را شهره آفاق کرده است.
و اگر شما نیز تا حدودی با دنیای تارو پود قالیبافی و فرشهای دستبافت و تابلو فرشها آشنایی دارید در این صورت نام تیمچه مظفریه تبریز برایتان آشناست چرا که تیمچه مظفریه محل داد و ستد انواع فرش و تابلو فرشهای دستباف و نفیسی است که شاید شما بازاری به چنین سبک و سیاق را در سایر بازارهای ایران نیابید.
تیمچه مظفریه از لحاظ معماری دارای باشکوهترین معماری در سطح بازار کهن تبریز است .
وجه تسمیه تیمچه مظفریه
در حال قدم زدن در تیمچه مظفریه هستم که با یکی از بزرگان و ریش سفیدان این تیمچه همکلام میشوم.
وی درباره وجه تسمیه تیمچه مظفریه میگوید: آن طوری که ما از آبا و اجداد خود شنیده ایم زمانی که حاج شیخ (بانی این تیمچه) درصدد کلنگزنی برای احداث این بنا بود، گفت: برای کلنگزنی این تیمچه به دنبال کسی هستم که نماز صبحش قضا نشده باشد بعد از مدتی که چنین کسی را نیافت خودش مجبور به کلنگزنی این تیمچه شد.
وی افزود: در زمان احداث این تیمچه مظفرالدین شاه برای بازدید مراجعه کرده و آغاز به توصیف و تمجید این تیمچه میکند و ظاهرا در تلاش بوده که حاج شیخ راضی شده و بگوید: این ملک و تیمچه را به شما میبخشم و پیشکش شما، اما در برابر تلاشهای مظفرالدین شاه حاج شیخ میگوید: من اهل تعارف نیستم و فقط میتوانم نام تیمچه را به نام شما نامگذاری کنم. بنابراین پس از این مذاکرات بود که نام این تیمچه مظفریه نامیده شد.
علاوه بر حجرههای مختلفی که در این تیمچه وجود دارد و اصناف و کسبه فرش فروش این بازاربه خرید و فروش فرشهای دستباف میپردازند، فروش تابلو فرشها توسط دورهگردها نیز از رونق خاصی برخوردار بوده و آنها نیز مشتریان خاص خود را دارند.
با وجود این که بازار تبریز یک بازار کاملا سنتی، اصیل و تاریخی و قدیمی است اما اگر در این کهن بازار پول نقد نیز به همراه نداشتید یا با کسری بودجه مواجه شدید نگران نباشید چون تمام اصناف و کسبه به دستگاههای کارت خوان عضو شتاب مجهز هستند و میتوانید کسری بودجه نقدی خود را جبران کنید.
در حال قدم زدن در این بازار خود را مقابل تیمچه صفی میبینم.
عطر خوشی تمام تیمچه را پر کرده است در این تیمچه تا چشم کار میکند مغازههای عطاری، گیاهان دارویی و ادویهجات گیاهی و غذایی دیده میشود و عطر بسیار خوشی تمام تیمچه صفی را در بر گرفته و صد البته میتوانی کمیابترین گونههای گیاهی را در اینجا بیابی و به گفته کسبه این تیمچه ادویه جات گیاهی بازار تبریز مشتریان خاصی از سراسر کشور دارد.
علی آقایی یکی دیگر از گردشگرانی است که در تیمچه صفی مشغول خرید کردن است.
وی به خبرنگار فارس میگوید من برای خرید ادویههای خاص غذایی به تبریز آمدهام چرا که در شهرستانها تنوع ادویهجات به این خوبی و متنوع بودن وجود ندارد.
آقایی که در یکی از شهرستانها مشغول فروختن ادویههای غذایی و عطاری است، افزود: قیمت مناسب ادویهها و گیاهان دارویی یکی از عواملی است که باعث میشود برای خرید این محصولات در طی سال چندین مرتبه به بازار تبریز آمده و ادویهجات مورد نیاز را خرید کنم.
حال که در بازار تاریخی تبریز در حال قدم زنی هستی مطمئنا یک لیوان چای دبش قند پهلو تمام خستگیهایت را از تن در میآورد نیازی نیست برای تهیه چای از بازار بیرون بروی چرا که داخل بازار بساط چای نیز رو به راه است و سماورهای بزرگی که دائما در حال جوشیدن هستند به راحتی این نیازت را پاسخ میدهند و تو را میهمان یک چای خوش رنگ میکنند.
بعد از صرف چای اگر به فکر یک وعده غذا افتادید فکر نکنید که باید از بازار بیرون بروید نه، بازار تبریز در دل خود دارای غذا خوریهای سنتی متعددی است که خیال همه مسافران و گردشگران را از بابت غذا راحت کرده است.
اگر میخواهید برای وعده غذایی یک دیزی خوشمزه با سنگگ داغ نوش جان کنید بدانید که بازار تبریز با وجود داشتن نانوایانی که اقدام به پخت نان لواش و سنگگ میکنند این خواسته مشتریان و مسافران را نیز بیپاسخ نمیگذارند.
——————————–
نگارنده: معصومه درخشان
——————————–
ايميل: news@.ir | شماره پيامک:000 |
- پزشکیان: برخی نگاه و رفتار غلط خود را به نظام و انقلاب نسبت میدهند
- سالمندی از فرصت تا چالش
- استاندار: تکمیل طرح های نیمه تمام اولویت آذربایجان شرقی است
- انگار که میخاره تنم! شعر طنز حمید آرش آزاد
- ایران تا زمان پیروزی کنار مردم مظلوم فلسطین می ماند
- هویتِ گمشدهی «کارگر»/ برای دستمزد و امنیت شغلی کاری نکردند در عوض سن بازنشستگی را افزایش دادند!
- مقبرهالشعرای تبریز در قواره بین المللی، گرفتار مدیریت جزیره ای
- رویدادهای گردشگری در آذربایجان شرقی ظرفیت های نهفته توسعه
- استاندار آذربایجان شرقی: مدیران دارای کارنامه و برنامه، فرصت خدمت در استان را دارند
- علما و حوزههای علمیه در کنار استاندار آذربایجان شرقی هستند
- دفنوازان سماع: نامی آشنا برای موسیقی تبریز
- مربیان هنرستانهای کشاورزی کشور در تبریز آموزش دیدند
- کاهش ۱۹ درصدی تصادفات فوتی در تابستان ۱۴۰۳
- عملیات موشکی سپاه قلب همه مسلمانان را خوشحال کرد
- در انجام وظیفه نه تعلل میکنیم، نه شتابزده میشویم
- اندوه از شهادت سیدحسن، رضایت از انتقام؛ مردم خواستار ادامه مقاومت
- قرارداد ۶ هزار میلیارد ریالی اجرای فیبرنوری در تبریز امضا شد
- معارفه سرمست به تعویق افتاد
- آتشبار موشکهای ایرانی بر قلب اراضی اشغالی
- این گوشهای از توان ماست/ با ایران وارد درگیری نشوید
- جشن و سرور مردم تبریز به خاطر موشک باران مواضع رژیم صهیونیستی
- چابهار کریدورهای بینالمللی را برای تراکتورسازی فعال میکند
- هنوز سیلی دریاچه ارومیه به صورتمان نخورده تا درد آن را حس کنیم
- نیم نگاهی به پیشینه استانداران آذربایجان شرقی
- پیام قدردانی استاندار آذربایجان شرقی از حسن اعتماد دولت
- شعر ملمع من له یار شعر طنز حمید آرش آزاد
- معرفی ۱۰۰ سازنده غیرمجاز حرفهای به دستگاه قضایی/لایحه تفریغ بودجه ۱۴۰۲ تقدیم شورا شد
- امام جمعه تبریز: مبارزه رودررو با آمریکا و اسرائیل آرزوی رزمندگان اسلام است
- استاندار جدید آذربایجان شرقی را بیشتر بشناسیم
- افول تئاتر تبریز به عنوان خاستگاه هنر نمایش ایران