موبایل که آمد، دیدن را به صدا باختیم، شبکه‌های مجازی که آمد، صدا را به کلمه باختیم اما حالا داریم واژه را می‌بازیم به استیکرها و حتی بعضی‌ها آنقدر غرق فضای مجازی شده‌اند که از دنیای واقعی عقب مانده‌اند و فکر می‌کنند هرچه بخواهیم می‌توانیم در این روزهای تلگرام پیدا کنیم.

به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، امروزه دیگر به ندرت می‌توان کسی را یافت که از گوشی‌های هوشمند تلفن همراه استفاده نکند. طی دو سال اخیر استفاده از این نوع گوشی‌های تلفن همراه به مدد نرم‌افزارهای چت موبایلی همچون تانگو، وایبر، واتس‌آپ و مخصوصا اینستاگرام و تلگرام رشد فزاینده‌ای یافته است.

چون قابلیت نصب نرم‌افزارهای موبایلی روی چنین گوشی‌هایی کاربرد این گوشی‌ها را چندین برابر افزایش داده است. پیش از این فعالیت در فضای مجازی شیشه‌ای محدود بود آن هم برای افرادی که دارای سیستم کامپیوتری یا لب تاب بودند و معدود افرادی که دارای چنین گوشی‌هایی بودند. اما اکنون بیش از ۸۰ درصد جمعیت کشور از این نوع گوشی‌ها استفاده می‌کنند.

در حال حاضر در بین نرم افزارهای موبایلی، تلگرام بیشترین مخاطب را به خود اختصاص داده است و کمتر کسی را می‌توان سراغ گرفت که از فضای مجازی تلگرام استفاده نکند و این موضوع اکنون زنگ خطر را برای خانواده‌های ایرانی به صدا در آورده است.

پیش از این دورهمی‌های اعضای خانواده‌ها کنار یکدیگر رنگ و بوی مهربانی داشت، آنها در کنار همدیگر می‌گفتند، می‌خندیدند، شاد بودند و از حال و احوال هم باخبر می‌شدند و مطمئنا در همین دورهمی‌ها اگر هر یک از اعضای خانواده و فامیل مشکلی و گرفتاری داشت با همفکری و مساعدت همدیگر حل و فصل می‌کردند.

اما امروزه فضای مجازی و به اصطلاح فضای تلگرامی بر همه این بگو بخندها سایه‌ افکنده و باعث گوشه‌گیری و انزوای افراد شده است یعنی با وجودی که افراد کنار هم و در یک جمع هستند اما هر کدام با گوشی‌های خود مشغول بوده و انگار در عالم دیگری سیر و سیاحت می‌کنند.

تشدید این روابط به گونه‌ای شده است که والدین از رفتار فرزندان و فرزندان از رفتار والدین خود اظهار ناراحتی می‌کنند. با نگاهی به صفحه حوادث روزنامه‌ها در می‌یابیم جرایم فضای مجازی چقدر افزایش یافته است و هر روز افراد به نیت سرگرمی، تفریح، انتقام‌جویی از طریق فضای مجازی به انواع جرائم خانوادگی و کلاهبرداری دست می‌زنند و از این طریق بنیان خانواده‌ها با آسیب جدی مواجه می‌شود.

هر ایرانی روزانه ۵ ساعت در تلگرام وقت صرف می‌کنند

رئیس اداره تشخیص و پیشگیری از جرائم سایبری پلیس فتا استان آذربایجان‌شرقی گفت: ۸۲ درصد کاربران تلگرام، ایرانی هستند و هر ایرانی روزانه نزدیک به پنج ساعت در تلگرام حضور دارد.

اکبر محمدجعفری اظهار داشت: هدف اصلی پلیس فتا در بحث سالم‌سازی فضای مجازی، اطلاع رسانی و آموزش همگانی در این زمینه است.

وی تصریح کرد: هم اکنون مباحث زیادی در خصوص موضوعات فضای مجازی مطرح می‌شود که افراد به دلیل بی‌اطلاعی و نداشتن اطلاعات جدید و کافی در این زمینه آسیب می‌بینند در حالی که با اندکی تلاش در بالا بردن اطلاعات خود و بروز کردن مطمئنا آسیب نمی‌دیدند.

جعفری با اشاره به میزان کاربری شبکه اجتماعی تلگرام در ایران عنوان کرد: ۸۲ درصد کاربران تلگرام، ایرانی هستند و هر ایرانی روزانه نزدیک به پنج ساعت در تلگرام حضور دارد.

این مقام انتظامی ضمن توصیه به کاربران تلگرام افزود: استفاده‌کنندگان از تلگرام و یا فضای مجازی، از وارد کردن اطلاعات شخصی و گروهی و خانوادگی و نشر مطالب غیرمطمئن و کذب و مجرمانه خودداری کرده و در فضای مجازی به کسی اعتماد نکنند.

جعفری ادامه داد: تاکید همیشگی ما به تمام اقشار و شهروندان این است که متناسب با نیازها، اطلاعات خود را در خصوص مسائل مرتبط با فضای مجازی افزایش دهند زیرا مسلط شدن بر این موضوع منجر به مصونیت خود فرد و اطرافیانش خواهد شد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: افرادی هستند که صرفا به خاطر سرگرمی و وقت گذرانی وارد فضای مجازی و استفاده از امکانات آن می‌شوند که اگر این افراد دارای دانسته‌های کافی در خصوص این موضوع نباشند مطمئنا خود آسیب خواهند دید و در دام کلاهبرداران و شیادان گرفتار می‌شوند.

رئیس اداره تشخیص و پیشگیری از جرائم سایبری پلیس فتا آذربایجان‌شرقی با اشاره به اینکه پلیس فتا نگاه سلبی به ورود شهروندان به فضای مجازی ندارد، خاطرنشان کرد: پلیس به همه کاربران فضای مجازی توصیه می‌کند برای جلوگیری از هرگونه آسیب ابتدا سطح آگاهی‌های خود را در مورد فضای مجازی افزایش دهند و تنها در صورت نیاز، برای رفع نیازهای خود وارد فضای مجازی شوند.

سیده محبوبه موسوی، جامعه‌شناس فرهنگی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس می‌گوید: به نظر می‌رسد جذابیت و تنوع محتوای شبکه‌های مجازی باعث استفاده بی‌رویه از این شبکه‌ها و فضای مجازی شده است.

وی افزود: پیش از این ارتباط افراد فقط محدود به دوستان و اقوامی بود که می‌شناختیم اما اکنون در این فضا با بی‌نهایت افراد می‌توان حرف زد و پیام فرستاد که البته گستره بیش از اندازه دوستان آسیب‌زا است.

موسوی خاطرنشان کرد: طبق نظریات ارتباطات و جامعه‌شناسی در کشورهای کمتر توسعه یافته و در حال توسعه وقتی یک تکنولوژی وارد این کشورها می‌شود در ابتدا یک جبهه‌گیری و حالت تدافعی در مقابل آن وجود دارد اما پس از مدتی استفاده از این تکنولوژی به قدری گسترش می‌باید که حالت اعتیاد به این تکنولوژی پیدا می‌شود.

وی معتقد است، کشورهای سازنده این تکنولوژی‌ها و به وجود آورنده فضای مجازی فیس‌بوک، اینیستاگرام، تلگرام و …. خودشان به صورت اعتیاد گونه ازا ین نوع فضای مجازی استفاده نمی‌کنند.

موسوی خاطرنشان کرد: خانواده‌ها و متولیان امور آموزشی باید خیلی بیشتر از این مواظب و مراقب استفاده بی‌رویه دانش‌آموزان و نوجوانان خود باشند چرا که سرگرم شدن با فضای مجازی تلگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی علاوه بر آسیب‌های روانی موجب افت تحصیلی، فرار یا اخراج از مدرسه شده و به تبع آن در دام باندهای سودجو یا تبهکاری گرفتار می‌شوند.

لیلا حیدری، بانوی خانه‌داری است که در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در تبریز می‌گوید: پیش از این من گوشی هوشمند نداشتم و پسرم هر وقت گوشی اقوام و فامیل را می‌دید به زور گوشی آنها را می‌گرفت تا گیم بازی کند و من چون از محتوای گوشی آنها اطلاع نداشتم مجبور شدم گوشی هوشمند بخرم تا پسرم با گوشی خودم که مطمئن بودم هیچ محتوای غیراخلاقی ندارد استفاده کند.

فضای تلگرام، فضای شایعات است

وی که نرم‌افزار تلگرام را به اصرار پسرش نصب کرده است، می‌گوید: فضای تلگرام فضای شایعات است، چون هر لحظه یک مطلبی ارسال می‌شود بعد از چند لحظه مطلبی دیگر برخلاف آن در فضای مجازی دست به دست می‌شود و سپس می‌گویند برای اطلاع از صحت و سقم آن به سایت شایعات مراجعه کنید تا ببینید این مطلب شایعه است و به این ترتیب شایعات رواج می‌یابد و تشخیص درست از نادرست امکان‌پذیر نیست.

فساد اخلاقی غوغا می‌کند

معصومه رضایی، یکی دیگر از شهروندان تبریزی نیز با اشاره به وجود گروه‌ها و کانال‌های غیراخلاقی در تلگرام می‌گوید: من از ترس این که فرزندانم خیلی زودتر از سنشان از برخی مسائل که مربوط به روحیه و گروه سنی آنها نیست آشنا شوند همیشه به آنها می‌گویم نباید به جز اعضای خانواده و دوستان قابل اطمینان با افراد دیگری در فضای مجازی دوستی و ارتباط برقرار کنید.

وی اضافه می‌کند: می‌دانم فضای تلگرام، فضای قابل کنترلی نیست و هرگونه عکس‌های غیراخلاقی به افراد ارسال می‌شود.

باید توجه داشته باشیم تکنولوژِی شمشیر دو لبه است. ما باید به فرزندان و دانش‌آموزان خود یاد بدهیم خیلی از افراد در فضای مجازی با هویت واقعی خود در این فضا اقدام به دوستی نمی‌کنند همچنان که توصیه‌ها و هشدارهای پلیس فتا نیز تاکید دارد افراد مواظب و مراقب باشند فضای مجازی فضای ناشناخته‌ای است و به جز افراد معدودی که حقیقتا آنها را در کنار خود می‌شناسید بقیه افراد ناشناس که در فضای مجازی دست دوستی به سوی شما دراز می‌کنند صد درصد با هویت واقعی خود فرق دارند.

حرکت آرام و خزنده برای اختلاف خانواده‌ها

به نظر می‌رسد فضای مجازی و مصداق آن فضای تلگرام به آتش اختلاف خانواده‌ها نیز دامن می‌زند و شاید برخی از زوجین برای انتقام‌گیری از همدیگر و پیدا کردن دوست جنس مخالف و ارتباط برقرار کردن با آنها با وجود متاهل بودن به این فضا وارد شده‌اند و با این شیوه در صدد آزار و اذیت همسر و خانواده همسر خود هستند.

یا شنیده می‌شود که عروسی برای اذیت کردن مادر شوهر خود عکس‌های خانوادگی وی را در فضای تلگرام منتشر کرده است تا این گونه از وی انتقام بگیرد.

خانم جوانی که از ذکر نامش امتناع کرد به خبرنگار فارس در تبریز گفت: تلگرام باعث سلب اعتماد افراد از همدیگر شده است، خیانت افراد در این شبکه‌ها زیاد شده، زن و شوهرها برای خود زن و شوهر خیالی پیدا کرده و مدام در حال چت با او هستند. فضای تلگرام یک حرکت آرام و خاموش برای بر هم زدن آرامش خانوادهاست.

وی با اظهار ناراحتی از این موضوع افزود: شوهرم به من خیانت کرده است او از طریق تلگرام با چند زن در ارتباط بوده و حتی عکس‌های غیراخلاقی به همدیگر ارسال می‌کنند.

رضایی بانوی خانه‌دار ۴۵ ساله نیز می‌گوید به نظر من بیشتر افرادی که وارد تلگرام شده‌اند به خاطر چشم و هم چشمی است که در جمع‌های خانوادگی نشان دهند گوشی هوشمند دارند.

افراد در شبکه‌های مجازی به راحتی به دروغ‌های دیگران اعتماد می‌کنند و عکس‌های خصوصی خودشان را در معرض دید دیگران قرار می‌دهند. در حالی که همان افراد عکس خصوصی خود را به همسایه نشان نمی‌دهند.؟!

وی افزود: تلف کردن وقت به شدت در فضای مجازی تلگرام به چشم می‌خورد، بر هم زدن نظم و نظام خانواده‌ها، از بین رفتن قبح بسیاری از کارها و رفتارهای زشت و ناپسند از برخی عواقب فضای مجازی است.

رضایی که از تعداد زیاد گروه‌ها و کانال‌های متفاوت دل خوشی ندارد، اضافه می‌کند: ایجاد گروه‌های مختلف در تلگرام و عضو کردن فرد در هر یک از گروه‌ها بدون اجازه، آدمی را از کار و زندگی انداخته است، مرور و پاک کردن آنها زمان زیادی می‌برد.

وی افزود: تازه افراد هم که اطلاعات تازه و اختراعی را به همدیگر منتقل نمی‌کنند بلکه مطالب را طوطی‌وار از هم کپی کرده به هم ارسال می‌کنند. که بیشتر آنها دروغ و غیرواقعی هستند.

خانم حسن‌پور یکی دیگر از شهروندان تبریزی هم با خواندن این عبارت کوتاه (‏موبایل که آمد، دیدن را به صدا باختیم. وایبر و تلگرام که آمد، صدا را به کلمه باختیم. ‏ حالا داریم واژه را می‌بازیم به استیکرها) می‌گوید: بعضی‌ها آنقدر غرق فضای مجازی شده‌اند که از دنیای واقعی عقب مانده‌اند.

وی با اشاره به ناراحتی‌های حاصل از حرکات مداوم انگشتان دست و درگیری تمام بدن با گوشی‌های هوشمند و فضای مجازی می‌گوید: یکجانشینی به خاطر چک کردن گوشی افراد را تنبل، بی‌تحرک، چاق و پرخاشگر کرده است.

حسن‌پور می‌گوید: البته فضای مجازی در کنار همه معایب خود یک نقطه قوتی هم دارد به شرطی که ما از این تکنولوژی درست و بهینه استفاده کنیم. مثلا زمانی که مسافری داریم در سفر حج یا سفر تفریحی می‌توان برای صحبت با دوستان و آشنایان و یا ارسال عکس و مدارک پزشکی علمی، کارت ملی، کارهای بانکی و تبادل اطلاعات درست از این فضا استفاده کرد.

وی گفت: همچنین می‌توان از ظرفیت فضای مجازی برای تشکیل گروه‌های مفید به حال مردم و جامعه مثل دیوار مهربانی یا همایش‌های مفید و مثبت بهره گرفت.

برای جویا شدن از نظرات دانشجویان نیز سراغ چند نفر از دانشجویان رفتم، شهره دانشجوی رشته روانشناسی است، او گفت: هر کس از دید خود به تلگرام نگاه می‌کند به نظر من تلگرام بیشتر برای سرگرمی و تفریح است و البته رد و بدل کردن اطلاعات و اخبار، اما باید بگویم من به اخبار تلگرام اعتماد ندارم چون صحت آنها را کسی تائید نمی‌کند. ما در فضای تلگرام با دوستانم عکس و جزوات درسی را به همدیگر می‌فرستیم و البته بعضی وقت‌ها نیز جوک و مطالب خنده‌دار.

لیلا دانشجوی دیگری است که در زمینه هنر نقاشی تدریس می‌کند، خواهر وی ازدواج کرده و در خارج از کشور به سر می‌برد، لیلا فضای تلگرام را فضای خوبی می‌داند که هر روز خود و خانواده‌اش به راحتی می‌توانند با خواهرش در آن سوی مرزها صحبت کنند.

وی معتقد است تلگرام در کنار همه معایب و آسیب‌هایی که به دنبال دارد فضای بسیار خوبی است برای کسانی که عزیزانشان در کنارشان نیست.

لیلا می‌گوید: اگر تلگرام نبود ما مجبور بودیم هر روز با تلفن با خواهرم صحبت کنیم که هزینه مکالمه تلفنی ما خیلی زیاد می‌شد اما اکنون در تلگرام و یا همچنین با نرم‌افزارهای تصویری به راحتی با خواهرم و خانواده‌اش حرف زده و تصویر همدیگر را نیز می‌بینیم.

احمد یکی دیگر از دانشجویان است که با وی هم صحبت شده‌ام. وی می‌گوید: باید توجه داشته باشیم هر تکنولوژی که به کشور می‌آید دارای معایب و محاسنی است. بعضی افراد از این فضا استفاده علمی می‌کنند و سعی دارند اطلاعات علمی خود را به روز نگه دارند و بر عکس عده‌ای نیز از این فضا استفاده نادرست کرده و دست به اعمال ناشایست می‌زنند.

وی معتقد است فضای مجازی همچون تلگرام زمان را از انسان می‌گیرد و این موضوع باعث وقت تلف کنی بسیار می‌شود. وقتی وارد فضای تلگرام می‌شود انبوه دوستان مجازی اینترنتی هر کدام مطلب و عکس می‌فرستند تا انسان بخواهد به همه آنها سلام کرده و جواب دهد کلی وقت و انرژی به هدر رفته است.

فضای تلگرام، فضای شکست عشقی

سعید دانشجوی رشته مهندسی برق معتقد است الان همه جوان‌ها بیشتر به خاطر چت کردن و گذراندن وقت از فضای مجازی استفاده می‌کنند.

وی با اشاره به نحوه استفاده دوستانش از فضای مجازی و البته تلگرام اضافه می‌کند: البته اکثر پسرها از تلگرام استفاده غیراخلاقی می‌کنند به عبارتی می‌توان گفت بیشتر از ۸۰ درصد استفاده از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی غیراخلاقی است.

سعید اضافه می‌کند: در کنار آن فضای حاکم بر تلگرام در میان نسل ما، فضای شکست عشقی، غم‌نامه‌ها و فضای یاس و ناامیدی و این گونه حرفا و مسائل است.

گپ‌های خانوادگی بذر اختلاف می‌پاشد

در این میان با رواج استفاده از فضای مجازی تشکیل گروه‌های مد و لباس، گروه‌های مختلف آشپزی، شیرینی‌پزی، آرایشی و بهداشتی، فروشگاه‌های آنلاین و خرید از این فروشگاه‌ها و … به شدت رونق یافته است.

سمیرا دانشجوی دیگری است که با اشاره به وجود گروه‌های مختلف در این زمینه می‌گوید: الان به گونه‌ای شده است که خانم‌ها به خاطر هنرنمایی و خودی نشان دادن در فضای تلگرام عکس غذاها و دسرهای خود را در این فضا به اشتراک می‌گذارند و در کنار آن گپ‌های خانوادگی تشکیل می‌دهند.

سمیرا معتقد است تشکیل گروه‌ها و گپ‌های خانوادگی در فضای مجازی بذر اختلاف در خانواده می‌پاشد و به اختلافات خانواده‌ها دامن زده و فضای خانه را متشنج می‌کند.

فضای مجازی پدرم را از ما گرفته است

در این میان شنیدن و خواندن نظر کودکان و نوجوانان در مورد فضای مجازی تلگرام نیز خالی از لطف نیست امیر علی کودک ۹ ساله‌ای است که به خبرنگار فارس در تبریز می‌گوید: مادر من خانه‌دار است و پدرم شب که به خانه می‌آید نیم ساعتی کنار من و مادرم است، وقتی به خانه می‌رسد سراغ شام را می‌گیرد و پس از خوردن شام ساعت‌ها با گوشی خود مشغول می‌شود، با دوستان و همکاران خود حرف می‌زند و هیچ توجهی به ما نمی‌کند من نمی‌دانم به همدیگر چه می‌گویند مگر از صبح پیش همکارانش نبود که وقتی به خانه می‌آید باز هم با آنها حرف می‌زند.

امیر علی از فضای مجازی ناراحت است و می‌گوید فضای مجازی پدرم را از ما گرفته است.

روزه سکوت در خانه مهلا و شهلا

مهلا و شهلا خواهران دو قلویی هستند و از این که در محیط خانواده خواهر و برادرهایش با همدیگر حرف نمی‌زنند اظهار گلایه و ناراحتی می‌کنند.

مهلا می‌گوید: خانواده من یک خانواده هفت نفری است، اما در خانه ما کسی با همدیگر حرف نمی‌زند، وقتی همه به خانه می‌آیند و در کنار هم هستند هیچ حرفی بین آنها رد و بدل نمی‌شود مثل اینکه با هم قهر هستند یا با هم غریبه‌اند. چون همه خواهر و برادرهام با استفاده از گوشی‌های خود با دوستانشان سرگرم هستند.

شهلا در تائید حرف‌های خواهرش ادامه می‌دهد: آنها برای این که ما مزاحم آنها نشویم ما را از خود می‌رانند و همیشه می‌گویند با اسباب بازی‌های خود بازی کنید و کاری به کار آنها نداشته باشم.

فتانه دختر ۱۵ ساله‌ای است که می‌گوید: پدر و مادر من هر دو شاغل هستند عصر وقتی از سرکار بر می‌گردند هر دو خسته‌اند بعد از کمی استراحت هر کدام می‌روند ‌پی دنیای مجازی خودشان، انگار من در خانه نیستم تا سراغی از من هم بگیرند از من غافل می‌شوند، من نیز وقتی رفتار آنها را می‌بینم ساعت‌ها در بیرون از خانه سپری می‌کنم و هیچ وقت اعتراضی نمی‌کنند که کجا بودم.

نگاه عاقل اندر سفیه نوجوانان

سراغ چند نفر از نوجوانان می‌روم که سرهایشان در گوشی است، با سرعتی عجیب و باور نکردنی تایپ می‌کنند، می‌پرسم چه خبر، چرا از تلگرام استفاده می‌کنید؟ با تعجب نگاهم می‌کنند یکی از آنها نگاه عاقل اندر سفیهی به من کرده و می‌گوید: مگر این سئوال پرسیدن دارد الان دیگر همه تلگرام دارند ما برای همدیگر عکس می‌فرستیم، انواع گیم‌ها را ارسال می‌کنیم و در حالت کلی دلخوشیم.

اضافه می‌کند: این فضا، فضای جذابیست هر چه بخواهیم می‌شود در آن پیدا کرد، هم فروشگاه‌های آنلاین دارد و هم فیلم، عکس و خلاصه هر آن چیزی که دلت بخواهد.

نگارنده : معصومه درخشان