تبریز – ایرنا – ویلاسازی از جمله پدیده های اجتماعی- اقتصادی است که در دو دهه اخیر با سرعتی روزافزون گریبانگیر آذربایجان شرقی به ویژه مناطق خوش آب و هوای پیرامون کلان شهر تبریز شده و به تدریج اراضی کشاورزی و باغ ها را می بلعد.

هر چند ویلاسازی از حدود شش دهه قبل در باغات تبریز در زمانی که این کهن شهر به ‘باغ شهر’ معروف بود، آغاز شد، اما گستردگی آن در دو دهه اخیر و درست از زمانی که قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها از تصویب مجلس گذشت، سیر صعودی به خود گرفت و به تدریج با آشکار شدن اهمیت زمین به حیاط خلوت زمین خواران تبدیل شد.
ماده یک قانون ‘حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها’ مصوب سال ۱۳۷۴ شمسی تصریح می کند که ‘به منظور حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها و تداوم و بهره‌وری آنها از تاریخ تصویب این قانون تغییر کاربری اراضی زراعی و باغ ها در‌خارج از محدوده قانونی شهرها و شهرک ها جز در موارد ضروری ممنوع می‌باشد’.
شیوع اپیدمی ویلاسازی در آذربایجان شرقی موجب شد که بسیاری از روستاهای خوش آب و هوای نزدیک به تبریز همچون ‘هروی’، بیرق’، ‘لیقوان’، ‘اندبیل’ ، ‘سیدآوا’ و … کاربری تاریخی خود به عنوان بافت روستایی را از دست بدهند و با معضلات متعدد اجتماعی ناشی از ناهمگونی فرهنگی مواجه شوند.
سرعت گسترش ویلاسازی در مناطق خوش آب و هوا و روستایی نزدیک به تبریز در دو دهه اخیر باعث شد که علاوه بر باغ ها و اراضی کشاورزی، پایاب سدها و حاشیه رودخانه ها نیز از گزند این پدیده در امان نماند.
بروز این وضعیت سبب شده است که بسیاری از جاده های روستایی آذربایجان شرقی منتهی به تبریز در دو طرف خود شاهد دیوارهای بلوکی باشند که مانند قارچ به صورت روزافزون سر بر می آورند.
کارشناسان می گویند زندگی شهرنشینی از یک سو و کمبود آب و هوای پاک و فضاهای باغی از سوی دیگر باعث می‌شود ساکنان شهرهای بزرگ حداقل در روزهای تعطیل از شهرها بیرون رفته و اوقات خود را در هوای آزاد و به دور از هرگونه دغدغه کاری سپری کنند، بنابراین اگر قادر نباشیم در ایجاد فضای دلخواه و مجاز شهروندان به آنها کمک کنیم، مردم ناخواسته خود اقدام به ساخت و ساز غیرمجاز می‌کنند.

** آسیب شناسی گسترش ویلاسازی ضروری است
فرماندار تبریز با اشاره به گسترش بی رویه ویلاسازی در مناطق خوش آب و هوای منتهی به این کلان شهر می گوید: بزرگ شدن بی رویه شهرها بدون فراهم کردن زیرساخت های رفاه شهروندان همراه با کثرت جمعیت از یک سو و مناسب سازی نشدن کالبد شهری برای آسایش آنان از علت های اصلی اقبال مردم به ساخت ویلا در مناطق خوش آب و هواست.
رحیم شهرتی فر اضافه می کند: کلان شهرهای ما نباید بی حد و حساب بزرگ و پرجمعیت شوند، بلکه باید با برنامه ریزی و مدیریت منسجم و فرهنگ سازی برای تامین رفاه و آسایش ساکنان این شهرها اقدام کرد.
وی با تاکید بر ضرورت ریشه یابی توسعه روزافزون ویلاسازی در مناطق پیرامونی تبریز یادآور شد: چون در گذشته برای تامین زیرساخت های زندگی شهری در حد استاندار آینده نگری نشده است، شرایط سخت زندگی در کلان شهری مانند تبریز همچون آلودگی هوا، آلودگی صوتی، ترافیک شدید روزانه و کمبود امکانات رفاهی و سخت گیری های خواسته یا ناخواسته سطح شهر موجب می شود که داراها برای فراهم کردن شرایط مورد نظر خود به خارج از شهر در قالب ساخت ویلا سوق یابند.
فرماندار تبریز ادامه داد: از سوی دیگر درآمد ناکافی روستاییان از محل دامداری و کشاورزی موجب می شود که آنان زمین های خود را در روند عرضه و تقاضا برای ساخت ویلا به شهرنشیان بفروشند.
وی گفت: مواجهه با پدیده هایی از قبیل رشد بی رویه ویلاسازی باید با ریشه یابی و علت یابی همراه باشد زیرا برخورد با معلول نه تنها چاره ساز نیست، بلکه سبب می شود که حجم بزرگی از سرمایه شهر تبریز به مناطق دیگر کشور همچون استان های اردبیل و گیلان هدایت شود.
وی یادآور شد: مناطق خوش آب و هوایی در استان آذربایجان شرقی و شهرستان تبریز وجود دارد که نهادهای مسئول باید با کار کارشناسی و مدیریت هدفمند، جریان ویلاسازی را به سمت آنها هدایت کنند تا هم اراضی کشاورزی و ملی تغییر کاربری نیابند و هم سخت گیری های نامعقول باعث جریان سرمایه به خارج از استان و شهرستان نشود.
شهرتی فر تاکیدکرد: مقابله و قاطعیت در برخورد با پدیده هایی مانند تصرف حریم و بستر رودخانه ها و زمین خواری و حفر چاه های غیرمجاز طبیعی است.

** بیش از ۱۴ هکتار تغییر اراضی کشاورزی در دو ماه
مدیر امور اراضی جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی می گوید: سرعت ویلاسازی در اراضی کشاورزی استان پس از سال ۱۳۹۲ و فرمایش رهبر معظم انقلاب مبنی بر اینکه تغییر اراضی کشاورزی یک خسارت جبران ناپذیر است، کاهش یافته است.
قاسم جعفروند با اشاره به اقدامات هماهنگ جهاد کشاورزی برای مقابله با هر گونه تغییر اراضی با هماهنگی دادگستری استان اظهار داشت: در سال جاری ۱۴۴ هزار و ۴۷۵ متر مربع تغییر اراضی کشاورزی و ۲۵ هزار و ۱۹۳ دیوار کشی شناسایی شده است.
وی از شناسایی۳۱۴ مورد تغییر کاربری غیرمجاز در اراضی زراعی و باغی، ۱۰۷ مورد اراضی بلاکشت و بایر و ۴۴۶ مورد مستحدثات اعم از ساختمان سازی و استخر به عنوان برخی از اقدامات جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در مقابله با تغییر کاربری اراضی در سال جاری یاد کرد.
مدیر امور اراضی جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی یادآور شد: در این مدت ۲۶۳مورد اخطاریه به متخلفان ارسال و عملیات ساخت و ساز در ۱۰۷ مورد از اراضی متوقف شده است، ضمن اینکه ۷۳ مورد ساخت و ساز غیرمجاز با استناد به تبصره دو ماده ۱۰ و ۲۵ مورد نیز با حکم قضایی تخریب شده است.
وی ادامه داد: گشت حفاظت از اراضی با مشارکت ۷۱۲ نفر مجهز به دستگاه موقعیت یاب جغرافیایی بوده و سامانه تلفنی ۱۳۱ نیز آماده دریافت گزارش های مردمی است.
وی یادآور شد: به تخلفات مربوط به تغییر اراضی کشاورزی در مرحله اول اخطار می دهیم و در صورت بی توجهی دستور قضایی می گیریم.

** رشد قارچ گونه پدیده ویلاسازی و ورود اجتناب ناپذیر دستگاه قضایی
رشد سریع ویلاسازی در آذربایجان شرقی در سال های اخیر، سازمان های متولی مبارزه با تغییر کاربری اراضی با محوریت دستگاه قضا را ناگزیر کرد که شدت عمل به خرج دهد و به صورت منظم و مداوم نسبت به تخریب ساخت و سازهای غیرمجاز در اراضی ملی و کشاورزی اقدام کنند.
با این رویکرد بود که رئیس حوزه قضائی بخش صوفیان از توابع شهرستان شبستر به تازگی اعلام کرد ۳۱ واحد ویلایی غیرمجاز در این بخش با هدف حفظ اراضی ملی و زراعی با حکم دستگاه قضایی تخریب شده است.
تقی فتحعلی زاده اظهار داشت: به دنبال تشکیل اکیپ بازدید و بازرسی وضعیت اراضی ملی و زراعی حوزه قضائی صوفیان و در راستای برخورد با متخلفان و متجاوزان به این اراضی، واحدهای ویلائی غیرمجاز در مسیر جاده اندبیل به کلاش و شهر صوفیان با حضور مسئولان قضائی، جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و اداره منابع آب شبستر تخریب شد.
وی افزود: در خصوص تخریب خانه باغ های موجود در محل نیز به اداره جهاد کشاورزی ابلاغ شد تا در خصوص اعلام شکایت علیه مالکان آنها به مرجع قضائی اقدام کند و پس از سیر مراحل قانونی و صدور حکم قطعی نسبت به قلع و قمع آنها نیز اقدام شود.
دادستانی مرند نیز در اقدامی مشابه با هدف جلوگیری از تجاوز و تعرض به اراضی ملی و تغییر کاربری اراضی کشاورزی در هفته های اخیر حکم قضایی تخریب ۱۵ باب ویلا را که در اراضی زراعی و باغی این شهرستان احداث شده بود، صادر کرد.
علی فتاحی دادستان عمومی و انقلاب اسلامی شهرستان مرند با بیان اینکه اجازه نخواهیم داد تا افرادی که پایبند به قانون نیستند، اقدام به تغییر کاربری اراضی زراعی و باغی کنند، اظهارداشت: اداره جهاد کشاورزی با تشکیل گروه های بازرسی از ساخت و ساز غیرمجاز در اراضی زراعی و باغی این شهرستان جلوگیری خواهد کرد.
این در حالی است که عملیات مبارزه با تغییر اراضی کشاورزی دامن متجاوزان به اراضی ملی و کشاورزی بستان آباد را نیز گرفته است و پرونده تخریب هفت مورد ساخت و ساز غیرمجاز در زمین های کشاوزی این شهرستان اجرایی شد تا فرصت طلبان بدانند که عزم جدی برای این منظور در میان مسوولان بستان آباد وجود دارد.
علی عنایتی، سرپرست مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان بستان آباد با بیان اینکه در زمان حاضر ۱۲۸ پرونده در دستگاه قضائی در ارتباط با موضوع تغییر کاربری اراضی کشاورزی در حال جریان است، گفت: تشکیلات قضایی شهرستان حکم ۳۰ مورد از این پرونده ها را نهایی کرده است.
وی گفت: در راستای مقابله با پدیده شوم تغییر کاربری اراضی کشاورزی بستان آباد تاکنون ۱۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی شهرستان به حالت اولیه برگشت داده شده است.

** تخریب ساخت و سازهای غیرمجاز در اراضی کشاورزی؛ زمینه ساز صیانت از ثروت های ملی
دادستان عمومی و انقلاب تبریز از رفع تصرف ۷۷۲ هکتار از اراضی ملّی آذربایجان شرقی و اعاده آنها به دولت در هشت ماه سال گذشته خبر داد.
موسی خلیل اللهی در نشست چندی پیش رؤسای دادگستری و دادستان های حوزه های قضائی استان با اشاره به عملکرد شورای حفاظت از بیت المال دادگستری در هشت ماهه سال ۹۴، اظهار داشت: ارزش اراضی ملی رفع تصرف و اعاده شده به دولت در این مدت در سطح استان سه هزار و ۷۵۰ میلیارد ریال بوده است.
وی اضافه کرد: در این ارتباط احکام صادره برای ۲۷۳ فقره پرونده با موضوع تغییر کاربری اراضی نیز اجرا شده است.
خلیل الهی با اعلام اینکه از مرداد تا اسفند ماه سال ۹۴ در صدور قرار بازداشت موقت ۳۷ درصد ، قرار کفالت ۵۲ درصد و قرار وثیقه ۴۲ درصد کاهش داشته ایم، گفت: در تعدادی از جرایمی که اتفاق می افتد، ضرورتی به صدور قرار و بازداشت متهم نیست.
وی همچنین آمار پرونده های وارده به ۵۲ شعبه فعال دادسرای عمومی و انقلاب تبریز در ۱۱ ماهه سال ۹۴ را ۸۸ هزار و ۲۱۶ فقره و تعداد پرونده های مختومه را ۸۷ هزار و ۷۰۰ فقره اعلام کرد.
گزارش از: محمد عزیزی راد