هر هفته روزهای سهشنبه، چشمم به در میماند که پستچی بیاید و «پیام روز» مرا بیاورد. به محض دریافت روزنامه، نخست صحفهی دوم را باز میکنم تا از اشعار استاد «آرشآزاد» خوانده، کیفور بشوم. آنچه شعر او را در نظر بنده، این مایه ارزشمند و دوست داشتنی میکند قدرت بیان، انسجام ابیات، سلامت و روانی کلام، ظرافت و نکتهسنجی، نظیرهگوییهای بدیع و لطیفهپردازیهای تازه میباشد.
شعر او بیانگر دردهای جامعهی امروز ما و ترجمان رنجهای کارگران ستمدیده، کارمندان زیر خط فقر، هنرمندان، دانشجویان و روشنفکران است:
شعریمین هر بیری بیر پیغام اولوب انسان اوچون
قانان انسان نهقدهر وارسا، پیامیم قالاجاق
نوک شمشیر قلم او همواره به سوی ستمگران، غارتگران بیتالمال، زورگویان، محتکران، رباخواران (مخصوصاً بانکهایی که به مستضعفین(!) با درصدهای بالا وام میدهند.)، تجملگرایان، تفرقهافکنان و… میباشد و مهمترین آرزوی او آگاهی دادن به آحاد جامعه است، حتی اگر این آگاهی با نسبت دادن تمامی بدیها و پلشتیها به خود محقق بشود که این امر را در اغلب بیتهای تخلص او به وضوح میبینم:
جانین «آرش» اوخا وئرمیش، وئریرم من شعره
اوچاجاق گؤیلره جان، دونیادا نامیم قالاجاق
«آرش» شاعری ظریف و نکتهیاب است و این ظرافت طبع به هیچ وجه قلم او را افسارگسیخته نگردانده است. مثلاً در بیت:
اوز وئرمک همان تاقچالاری گزمهیه باشلار
بیربئیله قوناقلار بیزه هاردان گئنه گلدی
یا در بیت:
قوجا آغ ساققالا ایپ باغلاماغی چوخ سئوهریک
چونکی، واجبدیر اولا هر بؤیوگه حؤرمتیمیز
با وجود ترکیبات شبه هزل «تاقچالاری گزمه» و «ایپ باغلاما» هیچ گونه رکاکت لفظ دیده نمیشود و این همان نکتهای است که شعر او را از هزل کاملاً متمایز میکند. البته منظور بنده از هزل، معنی امروزی آن مراد است. هر چند که مؤلف محترم تذکرهی دولتشاه سمرقندی در قرن نهم از عبید زاکانی به عنوان شاعری هزال یاد میکند، امروزه این لفظ مناسب شاعران آزاداندیش و روشنگری چون آرشآزاد نمیباشد و همان لفظ «طنز» که تقریباً معادل «ساتیره» یا شعر «ساتیریک» فرنگی است برازندهی شعرهای اوست که در واقع شاخهای از ادبیات انتقادی میباشد.
استاد آرشآزاد برای بیان عقاید و اندیشههای خود قالب و زبان خاصی نمیشناسد و آنها را به هر نحو ممکن و زیبا و امروزین بیان میکند و این امر نشانگر تسلط او به زبان و ادبیات ترکی، فارسی و عربی است:
بو ایل قار آلتدادا قالسا بیزیم بو عیدسعید
«رسید مژده که آمد بهار و سبزه دمید»
ائوین کرایهسینی گؤرمور آیلیغیم، دئیریم:
«وظیفه گر برسد مصرفش گل است و نبید»
***
«همه میپرسند
چیست در زمزمهی مبهم آب»
چیست در داخل یخچال تهی
چیست در سیم کج داخل لامپ خاموش
چیست در برفک تکراری این دهاینچی
چیست در غیره و ذلک، اخوی؟
« که تو چندین ساعت
مات و مبهوت به آن مینگری»
خاطر آزردهی آرشآزاد از اوضاع آشفتهی زمانه او را بر آن داشته تا فساد و وارونگی ارزشها در قشرهای گوناگون جامعه را برملا سازد و به ظاهر خندهآور و مسخره، ولی در پشت آن پیام خیرخواهانه و اصلاحطلبانهای پنهان است که روشنبینان آنها را آشکارا درمییابند. ایشان در ترسیم وضع پریشان جامعه از نظر فرهنگی، اخلاقی، اقتصادی و سیاسی چنان استادانه قلم میزنند که اگر در سالهای آتی فردی بخواهد وضع معیشت مردم این عصر را مطالعه کند، شعر ایشان یکی از بهترین آثار قابل مطالعه است:
غیرانتفاعی مدرسهیه یازدیر اوْغلونو
اوْندا دوشونکی تحصیل اولوب رایگان نهدیر؟
بیر بوْشقا بنزین آلسا یادا تکجه بیر گالون
اسفندیار اوْ حالدا بیلر پهلوان نهدیر؟
شعر او گاهی به قدری به زبان مردم نزدیک میشود که به راستی میتوان گفت شعر او زبان حال مردم روزگار ماست:
قاش- قاباغ سالاّما آرواد! نه گوناه صاحبییم
ائتمیشم تکجه سنه چوْخلو اذیت اوْتوز ایل
***
ظرفها ناشسته مانده، ظرفشویی هم کثیف
پختهام یک نیمرو، حالا سراپا روغنم
البته باید توجه داشت که زبان مردم کوچه و بازار فاقد انسجام لازم است، اما انسجامی که در زبان استاد آرشآزاد دیده میشود حاکی از نظم منطقی است که در تفکر و اندیشهی او وجود دارد.
ویژگی دیگری که به شعر او اهمیت و اعتباری خاص میبخشد، صمیمیت زبانی و سادگی بیان اوست که برخی مواقع تا مرز محاورهی عادی خودمانی میگردد، همراه محتوا و مضمونی که از عمق وجود مردم مایه گرفته و نظر همه را به خود جلب کرده است:
هم جوانلار مسکن ایستیر، هم اوشاقلار مدرسه
یاردیم ایستیر بندهدن دولتله ملت نیئلهییم؟
این صمیمیت وقتی با آزاداندیشی و صداقت کلام سرایندهی آن تؤام میشود در جان و دل خواننده مینشیند و بر گویندهی آن از خداوند تبارک و تعالی آرزوی سلامتی میکند تا اهل دنیا یکصد سال دیگر دچار دردسر نشوند:
ملت اؤلو بازدیر بونو یاخشی بیلریک بیز
عالم دوشهجک دردسره بندهکی گئتدیم
درود بر همهی طنزپردازان آذربایجان تبریز- زمستان
برجسب : | ايميل: news@.ir | شماره پيامک:000 |
|