آذربایجان شرقی بر اساس آمار اعلام شده از سوی آب منطقه ای استان، یکی از خشک سال ترین سال های خود را سپری کرد طوری که متوسط ظرفیت حجم سدهای این استان حدود۳۰ درصد بوده و میزان بارندگی در آن ۴۰ درصد کمتر از حد نرمال( طبیعی) است.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی بامدادتبریز، نامگذاری دوم فروردین به عنوان روز جهانی آب و تعیین شعار “شتاب در تغییر برای حل بحران آب” از سوی بخش آب سازمان ملل برای سال ۲۰۲۳، نشان دهنده اهمیت این مایع حیاتی و ضرورت بازنگری و تغییر در نحوه مصرف آب است، زیرا تنها با صرفه جویی در مصرف آن و تغییر در نحوه مصرف است که می توانیم جلوی بحرانی تر شدن کمبود آب را بگیریم.

طبق اعلام بخش آب سازمان ملل، بیش از ۱.۸ میلیارد نفر از جمعیت جهان از منابع آب های آلوده برای آشامیدن استفاده می کنند و همین موضوع آنها را در معرض خطر ابتلا به وبا، اسهال خونی، حصبه و فلج اطفال و بسیاری از بیماری ها قرار داده است.

بحران کم آبی شامل یک یا ۲ یا چند کشور کویری نیست حتی تمام کشورهایی که در مناطق پر آب قرار دارند برای مصرف بهینه آب، برنامه دارند و با پیام های هشدار دهنده، مردم خود را نسبت به این بحران جهانی، آگاه تر می کنند.

ایران نیز یکی از کشورهای خشک جهان به شمار می رود، کمبود آب و کاهش منابع آبی ناشی از کاهش بارندگی، افزایش دما، مصرف بیش از اندازه در بخش های کشاورزی و صنعت و همچنین شرب، در کشور ما در سال های اخیر بیشتر بروز پیدا کرده و مسوولان دست اندرکار را وادار به اتخاذ تصمیم های پیشگیرانه و اعمال محدودیت های مختلف در مصرف آب در حوزه های مختلف کرده است.

هوشمندسازی چاه های کشاورزی که بیشترین مصرف آب در کشور در این حوزه است، ترویج آبیاری قطره ای و تحت فشار و تلاش برای حذف آبیاری سنتی و غرقابی، کشت های جایگزین و حذف محصولاتی که آب زیاد مصرف می کنند، جلوگیری از برداشت های غیرمجاز از روان آب ها و آب های زیر زمینی، توسعه تصفیه خانه ها و تلاش برای بازگرداندن پساب به چرخه محیط زیست، جلوگیری از گسترش صنایعی که آب زیاد نیاز دارند، اعمال تشویق های مالی برای مصرف کنندگان در تمام حوزه ها از جمله آب شرب خانگی و بسیاری از اقدامات دیگر در این زمینه انجام شده یا در حال انجام است که البته بی نتیجه هم نبوده و در بلند مدت، نتایج آن قابل لمس تر خواهد بود.

آذربایجان شرقی به رغم اینکه در منطقه ای کوهستانی واقع شده در سال آبی جاری، آب و هوای کویری از نظر بارش را تجربه کرد و در صورتی که هشدار ها از سوی مصرف کنندگان حوزه های مختلف جدی گرفته نشود این استان در فصل گرما دچار بحران و مشکل خواهد شد بر این اساس طرح های آبی در دست اجرا نیز جوابگوی نیازهای این استان نخواهد بود.

طبق اعلام معاونت حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی در سال آبی جاری (اول مهر ماه ۱۴۰۱ تا آخر شهریور ۱۴۰۲) تاکنون ۹۵ میلیمتر بارندگی در استان داشتیم که ۴۰ درصد کمتر از حد نرمال (طبیعی) آن یعنی ۱۵۷ میلیمتر است.

این میزان در مقایسه با سال قبل که وضعیت بارش خوب نبود ۳۸ درصد کمتر شده و استان آذربایجان شرقی کمترین بارندگی را امسال تجربه کرده است.

در بین شهرستان های آذربایجان شرقی نیز اهر با ۶۶ درصد کاهش بارندگی نسبت به حد (طبیعی) نرمال آن، رکورددار کاهش بارندگی است با اینکه دمای هوا هم در استان هفت دهم درجه نسبت به حد طبیعی(نرمال) آن بیشتر شده و تبخیر آب را ۱۸ درصد بیشتر کرده است.

همچنین وضعیت آب های زیرزمینی استان نیز خوب نبوده و در حال حاضر حدود ۸۰ میلیون مترمکعب کسری دارد که دلیل آن هم برداشت های بیش از حد از چاه های عمیق در سال های گذشته برای تامین نیازهای آبی استان است.

آب شرب مورد نیاز آذربایجان شرقی از چهار سد بزرگ در استان تامین می شود و ۱۱ سد بزرگ در کنار یکصد سد خاکی کوچک و همچنین چاه های عمیق و روان آب ها، آب مورد نیاز بخش کشاورزی و صنعت را تامین می کنند این در حالی است که سدها نیز همانند منابع آبی زیرزمینی وضعیت خوبی ندارند و روان آب ها نیز در استان در مقایسه با سال قبل ۲۸ درصد و در مقایسه با حد نرمال(طبیعی) ۶۹ درصد کم تر شده است.

به عنوان مثال آب آشامیدنی تبریز از زرینه رود، سد نهند و ۱۱۰ حلقه چاه واقع در دامنه شمالی کوه سهند تامین و توزیع می شود، زمانی که آب رودخانه زرینه رود کم می شود فشار بر چاه های آب برای تامین آب، بیشتر می شود و همین موضوع به افت سطح آب های زیرزمینی می انجامد که برای جلوگیری از این وضعیت، صرفه جویی و درست مصرف کردن بهترین و شاید آسان ترین راه حل باشد.

۳۰درصد مخازن سدهای آذربایجان‌شرقی دارای آب است و بارش ها در این استان در تمام حوضه های آبریز کاهشی بوده و ۵۴ درصد در حوضه آبریز ارس، ۳۸ درصد در حوضه دریاچه ارومیه و ۲۵ درصد در حوضه آبریز قزل اوزن و سفید رود کاهشی بوده است.

بر اساس اعلام مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی حجم کل سدهای استان در تراز نرمال سه میلیون و ۴۴۲ هزار مترمکعب است در حالی که ۳۰درصد این مقدار در مخزن سدها موجود است و با توجه به اینکه اولویت در سدها، ابتدا تامین آب شرب و در بخش کشاورزی نیز اولویت با باغات است و تضمینی برای تامین آب محصولات پرآب به ویژه در شهرستان اهر که خشک ترین شهرستان استان است وجود نخواهد داشت.

به گفته مسوولان، متوسط مصرف روزانه آب در آذربایجان شرقی ۲۳۰ لیتر در روز بوده که این رقم در کشورهای پرآب حدود ۱۵۰ لیتر است و روزانه باید ۹۹۶ هزار مترمکعب آب تصفیه شده در اختیار مشترکان آب شرب استان قرار گیرد و برای تامین این نیاز آبی که اولویت اول دولت و مسوولان است در کنار اقدامات اجرایی، باید صرفه جویی و درست مصرف کردن نیز، آموزش داده شود تا فرهنگ درست مصرف کردن در تمام حوزه ها به ویژه کشاورزی جاری و ساری شود.