سنت حسنه «وقف» در طول تاریخ در ادیان الهی و جوامع مختلف بشری جاری و ساری بوده و بذر آن در سده‌های گذشته توسط نیاکان ما برای برقراری سیستمی با هدف ساماندهی امور جامعه در عرصه‌های مختلف بنا نهاده و اکنون به درختی کهن تبدیل شده است که ریشه آن در آذربایجان‌شرقی به حدود ۷۴۳ سال گذشته برمی‌گردد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی بامداد تبریز به نقل از ایرنا،، قدمت فرهنگ وقف که نوعی صدقه جاریه به شمار می‌رود به پیش از اسلام می رسد و در دوران اسلام با اهتمام ویژه اولیای الهی به ویژه حضرت علی(ع) در جامعه رواج بیشتری یافته و به عنوان یکی از بازوان اقتصادی اسلام برای برقراری عدالت اجتماعی در جامعه و رسیدگی به نیازمندان و پیشگیری از مال اندوزی ثروتمندان تبدیل شده است.

در واقع وقف به عملی گفته می شود که انسان به اختیار و انتخاب خود و در کمال صحت و سلامت، تمام یا بخشی از اموال و دارایی خود را در راه رضای خدا برای استفاده در راه رسیدگی به همنوعان خود و رفع مشکلات و معضلات جامعه می بخشد و با این اقدام به تزکیه روح و روان خود می پردازد و روحیه مال اندوزی و دنیا پرستی را از خود دور می کند.

وقف به ۲ نوع عام و خاص برای خیر رساندن به عموم و گروهی از مردم یا اشخاص و گروهی خاص تقسیم می شود و از عواید و منافع آن بر اساس نیت واقفان به ۲ شکل انتفاعی و غیرانتفاعی در امور مختلف جامعه استفاده می شود.

در آذربایجان شرقی حدود چهار هزار موقوفه و در زیر مجموعه آن ۲۰ هزار رقبه وجود دارد که بزرگترین و قدیمی ترین آن ها، موقوفه ربع رشیدی استدر آذربایجان شرقی حدود چهار هزار موقوفه و در زیر مجموعه آن ۲۰ هزار رقبه وجود دارد که بزرگترین و قدیمی ترین آن ها، موقوفه ربع رشیدی است که به عنوان نخستین مجموعه دانشگاهی جهان در تبریز توسط رشیدالدین فضل‌الله همدانی وزیر دانشمند ایلخانیان راه اندازی و وقف شد و در وقفنامه آن به شرح و توضیح املاک وقف‌ شده برای شهرک علمی رَبعِ رشیدی در تبریز پرداخته شده است.

تنها نسخه این وقفنامه در سال ۱۳۴۸ از بازماندگان حاجی ذکاءالدوله سراجمیر توسط انجمن آثار ملی ایران خریداری و به کتابخانه مرکزی تبریز اهدا شد و این اثر در سال ۱۳۸۶ به سازمان یونسکو معرفی و به‌ عنوان نخستین اثر معنوی و فرهنگی ایرانی در این سازمان به ثبت رسید.

وقف ربع رشیدی آغازی برای توجه خیران به امور علمی و مذهبی شد و با گذشت زمان و بر اساس ایجاد نیازهای جدید در جامعه، این سنت حسنه برای رفع مشکلات و تامین نیاز افراد بی بضاعت در سایر امور جامعه نیز گسترش یافته است.

فرهنگ و سنت حسنه وقف در ایران از سوی «علی اکبر سونسوز تاجر»، «خیر النساء هفتاد و پنجمین همسر ناصرالدین شاه»، «محمدعلی کرباسی» نهادینه و ترویج یافته و خیران و علاقه مندان به این سنت حسنه با پیروی از آنان، این فرهنگ را در سراسر ایران به ویژه خطه آذربایجان گسترش دادند.

موقوفه ربع رشیدی، دروازه گذر از علم سنتی به کلاسیک است

مدیرکل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی در گفت و گو با ایرنا با اشاره به تاریخچه وقف در این خطه می گوید: ربع رشیدی بزرگترین و قدیمی ترین موقوفه کشور و این خطه است که تاریخ وقف آن به سال ۷۰۳ هجری قمری برمی گردد.

حجت الاسلام «سیدشهاب الدین حسینی» می افزاید: وقفنامه خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی هم اکنون در کتابخانه مرکزی تبریز نگهداری می شود و تنها اثر معنوی ثبت جهانی شده در سازمان یونسکو است.

وی اظهار می کند: این موقوفه فرهنگی بیش از ۷۰۰ سال قبل وقف شده و دروازه گذر از علم سنتی به علم کلاسیک بوده و در محله عباسی تبریز واقع شده است.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی با بیان اینکه برج تاریخی ربع رشیدی تبریز از سوی میراث فرهنگی مرمت و بازسازی شده است، می گوید: خیرالنساء از دیگر واقفان خطه آذربایجان به شمار می رود که املاک مسکونی، زمین های کشاورزی و زمین های تجاری بسیاری را برای انجام امور مذهبی و اجتماعی وقف کرده است.

حجت الاسلام حسینی، ادامه می دهد: موقوفه های وی شامل ۶۲۶ رقبه که تیمچه فرش بازار مسقف تبریز و ساختمان پزشکان بخشی از رقبه های این موقوفه پربرکت و بزرگ استان است و منافع این موقوفه بر اساس نیت واقف صرف ترویج قرآن، اطعام عزاداران ائمه اطهار (ع) و انجام خدمات موثر فرهنگی و اجتماعی می شود.

وی موقوفه های «صادقیه» با ۷۳۸ رقبه، «محمدعلی کرباسی» با ۱۴۳ رقبه، «ظهیریه» با یک هزار و ۳۱۷ رقبه، مسجد «الصادق» کوی ولیعصر با هفت رقبه و «حاج حبیب» با ۸۳ رقبه را از دیگر موقوفه های قدیمی و شاخص این استانموقوفه های «صادقیه» با ۷۳۸ رقبه، «محمدعلی کرباسی» با ۱۴۳ رقبه، «ظهیریه» با یک هزار و ۳۱۷ رقبه، مسجد «الصادق» کوی ولیعصر با هفت رقبه و «حاج حبیب» با ۸۳ رقبه را از دیگر موقوفات قدیمی و شاخص آذربایجان شرقی هستند. اعلام کرد.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی با بیان اینکه عمده نیت واقفان استان برای هزینه عواید حاصل از موقوفه ها در امور مذهبی است، می گوید: صرف هزینه برای ارایه خدمت به ایتام و نیازمندان، هزینه برای درمان و مسکن جوانان و ارایه خدمات اجتماعی و اشتغالزایی از دیگر نیات واقفان استان است.

حجت الاسلام حسینی، با تاکید بر فرهنگ سازی و گسترش فرهنگ وقف در سایر امور جامعه، می گوید: با توجه به پیشرفت علوم مختلف، رشد شرکت های دانش بنیان و ایجاد برخی نیازهای به روز در جامعه، فرهنگ وقف علاوه بر امور مذهبی و فرهنگی باید برای هزینه در این امور نیز توسعه یابد.

وی یادآوری می کند: بیشترین موقوفه های استان در زمینه اهدای زمین برای ساخت حوزه علمیه و تامین هزینه های مورد نیاز آن، ساخت مسجد و مراکز درمانی و کمک هزینه برای مصارف مذهبی مانند عزاداری امام حسین (ع) و کمک به نیازمندان است.

۱۵ وقف جدید در آذربایجان شرقی ثبت شد

معاون امور فرهنگی اداره کل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی نیز در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه هر سال میزان مشارکت خیران برای انجام سنت حسنه وقف در این استان گسترش می یابد، می گوید: امسال ۱۵ وقف جدید در استان به ثبت رسیده است که عمده آن ها برای احداث مسجد و هزینه برای مراسم های مذهبی اهل بیت (ع) است.

حجت الاسلام «وحدت مشهوری» می افزاید: امسال از محل اجرای نیت های واقفان از ۵۰ زوج جوان در امر ازدواج آسان حمایت شد و حدود یکهزار نفر از مشتاقان زیارت مرقد مطهر امام رضا (ع) به مشهد مقدس اعزام شدند.

وی اظهار می کند: در اجرای طرح مهر تحصیلی نیز یک هزار بسته تحصیلی بین دانش آموزان نیازمند و ۲ هزار بسته معیشتی در بین خانواده های نیازمند استان توزیع شد.

معاون امور فرهنگی اداره کل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی تجهیز و ارتقای مراکز فرهنگی افق را از دیگر اقدامات این معاونت اعلام کرده و می گوید: در این راستا امسال ۵۰ مرکز افق در امامزاده های استان برای انجام فعالیت های فرهنگی و اجتماعی ارتقا یافت.

حجت الاسلام مشهوری، با اشاره به اینکه نیازهای جدید استان برای مشارکت خیران و واقفان از سوی این اداره کل شناسایی شده استنیازهای جدید استان برای مشارکت خیران و واقفان از سوی این اداره کل شناسایی شده است، ادامه می دهد: این نیازها در زمینه های مختلف از جمله امور بهداشتی و درمانی، تحقیقاتی و مطالعاتی، فناوری های پیشرفته و دانش بنیان است.

وی یادآوری کرد: نیازهای جامعه برای خیران و واقفان معرفی می شود تا نیت واقفان برای هزینه در این امور سوق داده شود.