اینجا بیکاری جولان می‌دهد اما فعالان صنعت، همواره به دنبال نیروی کار ماهر با سابقه چند ساله هستند. برخی صنایع نیروی کار ساده را استخدام نمی‌کنند، چرا که فرصت و امکانات پرورش نیروی ماهر را ندارند.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی بامداد تبریز به نقل از فارس،؛ «انتظار داری من هم مثل تو با این فوق‌لیسانس و جبروتی که دارم صبح تا شب کلوچه بسته‌بندی کنم و آخر ماه هم ۱۲ تومان حقوق بگیرم؟!»؛ این جمله را پویا به مهدی می‌گوید.او ادامه می‌دهد: اگر قرار است مدیرعامل یا مهندس یک شرکت دولتی نباشم، ترجیح می‌دهم دلار یا بیت‌کوین خریدوفروش کنم. اصلاً بنگاه می‌زنم؛ به قول بقیه بهتر از کارگری برای این‌وآن است؛ راستش من جای تو بودم لااقل یک دعوای زرگری راه می‌انداختم و از کارخانه اخراج می‌شدم!شاید پویا راست می‌گفت؛ با این حقوقی که شرکت به جعفر می‌داد، ۱۰۰ سال هم کار می‌کرد نمی‌توانست یک آپارتمان کوچک برای خودش بخرد و سروسامان بگیرد؛ از سرکار هم که بر می‌گشت نای ایستادن نداشت.محاوره بالا که بخشی از گفت‌وگوی دو جوان است شاید خلاصه آن چیزی است که صنعت و اشتغال جامعه را به‌شدت مبتلا کرده و باعث شده ازیک‌طرف بیکاری جولان دهد و از طرف دیگر کمبود شدید نیروی کار، صنایع استان را بیازارد.

نبود نیروی کار و بیکاری!

اما این وضعیت پارادوکس نبود نیروی کار و معضل بیکاری را یک استاد اقتصاد بهتر توضیح می‌دهد؛ او به خبرنگار فارس می‌گوید: در بخش کارگری با کمبود نیرو مواجه هستیم اما موضوع بیکاری بیشتر در بین جوانان تحصیل‌کرده است که فعالیت در محیط‌های کارگری با دستمزد اندک را بر نمی‌تابند.محمد کلامی با اعلام اینکه در تابستان ۱۴۰۳ نرخ بیکاری کشور ۷٫۵ درصد بود که بخش عمده آن فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بودند، تصریح می‌کند: این افراد تحصیل‌کرده به دنبال شغل متناسب با تحصیلات، رشته تحصیلی و جایگاه خودشان هستند و برای کارگری علاقه نشان نمی‌دهند.عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز ادامه می‌دهد: بخشی از بیکاری جامعه ما هم ساختاری است. یعنی نیروی کار ما بیکار است ولی مهارت لازم را هم برای کارکردن ندارد. در نتیجه نمی‌تواند لااقل به‌سرعت در مراکز تولیدی، تجاری و خدماتی جذب شود. باید ابتدا آموزش ببیند و سپس وارد بازار کار شود و در مراحل آموزش بیکار محسوب می‌شود.وی با بیان اینکه باید در واحدهای اقتصادی حقوق مادی و معنوی نیروی کار به‌قدری باشد که رغبت در واحدها را افزایش دهد اما در کل در فضای استان آذربایجان شرقی اغلب مایل به خوداشتغالی هستند، می‌افزاید: قطعاً کشوری که به سمت کمبود نیروی کار می‌رود باید به شیوه خود و تجدید از روش کاربری به روش سرمایه‌بر سوق یابد تا نیاز نیروی کار در واحدهای تولیدی کاهش یابد. معاون اسبق هماهنگی امور اقتصادی استانداری آذربایجان‌شرقی یادآور می‌شود: در سال ۱۴۰۲ میزان تعهد استان در ایجاد اشتغال ۴۷ هزار و ۱۶۵ مورد بوده که از این میزان ۴۱ هزار و ۵۸۰ مورد در سامانه رصد اشتغال کشور ثبت شده است.

دربه‌در دنبال کارگر

رئیس اتاق بازرگانی تبریز هم که دربه‌در دنبال کارگر می‌گردد، ابراز می‌دارد: واحدهای بسیاری در سطح استان به دنبال نیروی کار هستند زیرا نسل جدید حال کارکردن ندارند و خطوط تولیدی کارخانه‌ها با سرمایه‌گذاری میلیاردی به دلیل نبود کارگر خوابیده و تعطیل شده است.یونس ژائله در گفت‌وگو با خبرنگار فارس تصریح می‌کند: تأمین نیروی انسانی ماهر و کارگر ساده در بنگاه‌ها به یک چالش بزرگ تبدیل شده و برخی خطوط تولیدی با سرمایه‌گذاری میلیاردی این منطقه به دلیل عدم تأمین نیروی کارگری تعطیل است درحالی‌که مشکل فروش و هزینه‌ای ندارند. وی با تأکید بر اینکه آذربایجان‌شرقی با کمبود جدی نیروی کار مواجه است، می‌افزاید: در درب ورودی اکثر کارخانه‌های شبستر و شهرک سلیمی بنر استخدام کارگر نصب شده است. رئیس اتاق بازرگانی تبریز اذعان می‌دارد: نیروی کار متخصص و ساده در بخش‌های مختلف صنعت استان به‌شدت احساس می‌شود و در حال حاضر به اوج خود رسیده است و کارخانه‌داران به دلیل کمبود کارگر به جذب بانوان کارگر روی آورده‌اند.

وقتی تحصیلکرده‌های بی‌مهارت روانه بازار کار می‌شوند!

فعالان صنعت استان آذربایجان‌شرقی همواره به دنبال نیروی کار ماهر با سابقه چند ساله هستند. برخی صنایع نیروی کار ساده و بدون مهارت را استخدام نمی‌کنند، چراکه فرصت و امکانات پرورش نیروی ماهر را ندارند. البته این نوع صنایع که به دنبال نیروی کار سلیقه‌ای و گزیده باشند، چندان زیاد نیستند.در مقابل این صنایع که متعلق به بخش خصوصی هستند؛ در مجتمع‌های بزرگ مثل پتروشیمی، پالایشگاه و غیره نفری که از ابتدا جذب می‌شود پله‌های ترقی را به سرعت در حقوق و مزایا طی می‌کند چرا که به منابع فراوان طبیعی ثروت کشور وصل هستند. این توضیحات را نایب رئیس اسبق اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تبریز می‌دهد و به خبرنگار فارس در تبریز می‌گوید: وقتی کارگران شرایط صنایع را می‌بینند وسوسه می‌شوند در مجتمع‌های بزرگ استخدام شوند و مراحل ترقی را زودتر طی کنند.

مدرک‌گرایی

ابوالفتح ابراهیمی می‌افزاید: از طرف دیگر مراکز متعدد دانشگاهی که بدون کنکور دانشجو می‌پذیرند و تا سطح دکترای، تحصیل‌کرده‌های بی‌مهارت را روانه بازار کار می‌کنند، همه جوانان را مدرک‌گرا بار آورده‌اند و در عمل نمی‌توانیم کارآمدی و بازده بیرونی این مدارک تحصیلی را از تحصیل‌کردگان شاهد باشیم. رئیس هیأت مدیره هلدینگ ماشین‌سازی اراک با بیان اینکه مشکل نه در مردم و نه در صنعت است؛ بلکه باید یک فرآیند انتقال فنّاوری در افراد دبیرستانی صورت گیرد، توضیح می‌دهد: در برخی از کشورهای اروپایی دانش‌آموزان دبیرستانی ضمن تحصیل در کارخانه‌های مرتبط با رشته تحصیلی به کارآموزی (آموزش دوال) می‌پردازند. این دانش‌آموزان زمانی که دیپلم خود را می‌گیرند جذب همین کارخانه‌ها می‌شوند و مراحل ترقی را هم تا سطح مدیریت طی می‌کنند.این فعال اقتصادی یادآور می‌شود: یک خلاء در جامعه ماست که فقط امکان تحصیل و اخذ مدرک تا سطح دکترای وجود دارد؛ بدون اینکه توجهی به نیاز صنایع و مهارت‌های کاربردی صورت گیرد جوانان تحصیل‌کرده انتظار دارند بعد از فارغ‌التحصیلی فوراً جذب بازار کار مطابق با تحصیلات عالیه شده و مراحل ترقی را هم فوراً طی کنند. در نتیجه در استان و کشور همواره با کمبود نیروی کار ماهر و کارآمد برای صنایع مواجه هستیم.

«توانمندی، ویژگی‌ها و خصلت‌های نیروی کار در گذشته با عصر حاضر بسیار متفاوت است و امروزه بهره‌گیری از فناوری و توسعه اشتراک گرایی، جهت‌گیری جامعه نیروی کار را به مسیر متفاوت از آنچه دیروز بوده سوق می‌دهد.» رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی آذربایجان شرقی با ارائه این توضیحات ادامه می‌دهد: نوعی تاخر ابزاری و مدیریتی در تولید رخ داده که پیامد آن به‌ظاهر کمبود نیروی کار است.حیدر فتح‌زاده تصریح می‌کند: بازسازی صنایع و متناسب‌سازی با توانمندی‌های نیروی کار، مهندسی مجدد ابزار تولید، تقویت اشتراک گرایی فرایند تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌های مرتبط با تولید، مدیریت، فروش و ارزش‌افزوده و در نهایت تکمیل شکاف ذهنی مبتنی بر مکانیک‌گرایی در مدیریت و تأمین نیروی انسانی مرتبط با ابزار مکانیکی گرایی و جهش به سمت بهره‌گیری سنجه‌های فناوری می‌تواند به‌نوعی به موضوع تکمیل نیروی انسانی موردنیاز پاسخ دهد.وی می‌گوید: در استان آذربایجان شرقی به دلیل تنوع کسب‌وکار در حیطه‌های مختلف کشاورزی، خدماتی و صنعتی تأمین نیروی انسانی موردنیاز کسب‌وکار یکی از چالش‌های تولید به شمار می‌رود. رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی آذربایجان‌شرقی معتقد است: هنوز بخش عظیمی از صنایع استان تناسب لازم با فناوری روز را ندارند و به‌جای فناور بودن، یدی و دستی بودن و نیاز به نیروی انسانی غیرمتخصص را در اولویت قرار می‌دهند.

خلاصه شاید بشود گفت، دیگر گذشت آن دورانی که جوانان ۲۲ساله با مدرک ششم ابتدایی در یک کارخانه‌ استخدام می‌شدند؛ بعد از اندک‌مدتی پول و پله‌ای جمع می‌کردند، بساط عروسی راه می‌انداختند و سری توی سرها در می‌آوردند. گذشت آن دوران!حالا هرچند جوانان نباید انتظارات بی‌مورد داشته باشند اما اینکه صاحبان شرکت‌ها و کارخانجات هم انتظار داشته باشند جوانی بعد از عمری درس و کوشش صبح تا شب مثلا کلوچه بسته‌بندی کند و آخر ماه هم ۱۲ تومان حقوق بگیرند شاید بسیار انتظار نابجایی باشد و راه به جایی نبرد.اما شاید منطقی‌ترین راهکار این معضل تدوین و اجرای برنامه‌ای درازمدت باشد که به‌تدریج حلقه مفقوده میان صنعت و دانشگاه را تکمیل کند و از طرف دیگر فرصت‌های شغلی متناسب با توانمندی‌های نیروی کار جوان جامعه را فراهم آورد.