صنعت فرش تبریز سال‌هاست که آن طور که باید نمی‌تواند در جهان ظاهر شود، به گونه ای که در سال‌های اخیر کشورهایی چون چین و هند از فرصت استفاده کرده و با کپی برداری از فرش‌های تبریز و ایران بازارهای بین المللی را به سوی خود جذب کرده اند.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه آذربایجان‌شرقی، صنعت فرش تبریز و در حالت کلی فرش ایران، در سال های اخیر گویی به کما رفته است و به گفته صاحب نظران در این عرصه اگر این صنعت را درنیابند از بین رفته و مشکلات جبران ناپذیری ایجاد خواهد شد.

در ابتدا برای کسب اطلاعاتی در خصوص فرش تبریز به سراغ تاریخدان تبریزی می‌رویم تا از تاریخچه فرش تبریز آگاه شویم.

بهروز خاماچی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه آذربایجان‌شرقی گفت: شهره بودن شهر تبریز در تاریخ شهرهای ایران به نام شهر اولین ها، شهر بدون گدا، شهر علامه ها، شهر سرداران شهید و شهر مردمان اقتصاددان و کوشا از افتخارات مردم این کلانشهر است.

وی افزود: تبریز در بهترین نقطه ایران در شمال غرب فلات ایران و در یک چهارراه بین المللی قرار گرفته است که از شمال با روسیه، از غرب با عثمانی یا همان ترکیه امروز، از جنوب غرب با عراق و کشورهای عربی خاورمیانه و از شرق با ایران مرکزی ارتباط دارد.

وی با بیان اینکه از روزگاران قدیم تبریز مرکز بافت بهترین صنایع دستی به ویژه فرش بوده است، تاکید کرد: سه نوع فرش دست‌بافت با نام های تبریز بافت، هریس بافت و روستا بافت در منطقه آذربایجان تولید می‌شده است.

خاماچی اظهار کرد: از سال ۷۰۰ هجری یعنی دوران ایلخانان، شهر تبریز و روستاهای اطراف آن از مراکز تولید بهترین قالی‌ها بوده و بهترین مصالح اولیه فرش یعنی ابریشم و پشم قالی بافی و رگه‌های گیاهی در اختیار روستاییان این منطقه قرار داشته است، از طرف دیگر نیز بانوان این دیار از نوعی ذوق و قریحه و ابتکار و هنر بهره مند بوده اند.

این تاریخدان تبریزی ادامه داد: عمده تولیدات فرش از شهرستان‌های مختلف استان چون اهر، هریس، مهربان، شربیان و بستان آباد و همه فرش‌های قالی بافی تبریز و حومه در بازارهای شهر تبریز به مشتریان عرضه می‌شوند و بزرگترین بازرگانان فرش نیز تولیدات قالی تبریز را به کشورهای معروف اروپا چون آلمان، فرانسه، ایتالیا، انگلستان و روسیه صادر می‌کنند.

وی تاکید کرد: با توجه به حجم ارزشمند تولید فرش در تبریز و حومه ایجاب می‌کرد که مراکز بزرگ خرید و فروش و صادرات در تبریز به وجود بیاید.

بکارگیری ابزار فناوری اطلاعات در فروش فرش یک ضرورت انکارناپذیر می‌باشد

علی وند شعاری، رئیس دانشکده فرش دانشگاه هنراسلامی تبریز نیز در گفت‌وگو با ایسنا با انتقاد از اعضای اتحادیه فرش کشور گفت: هنوز پس از چندین سال اعضای اتحادیه فرش به این باور نرسیده اند که در حوزه تولید و فروش فرش مشکلاتی است که می‌تواند به دست متخصصین علمی و دانشگاهی این رشته حل و فصل شود.

با بیان اینکه بر اساس آمار جهانی از میان ۱۴۹ کشور گزارش دهنده در بازار جهانی فرش دستباف، تعداد ۲۹ کشور همانند ایران تنها صادرکننده فرش هستند، افزود: کشورهایی مانند ترکیه، چین و پاکستان صادر کننده تولیدات خود نیز هستند و سعی دارند با واردات این کالا از دیگر کشورها، به صادرات مجدد اقدام نمایند. بنابراین نیاز است هدف نهایی تجار، صادرات به بازار مصرف نهایی چون آمریکا، ایتالیا، سوئد، ژاپن و … باشد.

وی ادامه داد: با توجه به شرایط رقابتی در بازار تجارت جهانی فرش، امروزه ضروری به نظر می‌رسد که به اصول بازاریابی نوین و راهبردی در تمام زمینه‌ها از مرحله تهیه مواد اولیه فرش، تا بافت و نیز عرضه به بازارهای جهانی، توجه لازم شود تا در بازارهای سنتی فرش مانند آلمان، انگلستان، فرانسه، ایتالیا، آمریکا، سهم ایران، ثابت، حفظ و نیز در بازارهای جدید مانند لبنان ، امارات متحده عربی، برزیل، اروپای شرقی، استرالیا و … راه پیدا کرده و افزایش سهم بازار را داشته باشیم.

وند شعاری تاکید کرد: به نظر می‌رسد یکی از عوامل مهم و تأثیر گذار در روند ثابت و گاه نزولی در صادرات و کاهش سهم بازار جهانی، عدم به‌کارگیری روش‌های نوین تجارت و بازاریابی و استفاده از ابزارهای جدید است. بکارگیری ابزار فناوری اطلاعات در فروش فرش یک ضرورت انکارناپذیر می‌باشد و ما ناگزیر به استفاده از این فناوری در هنر- صنعت فرش دستباف هستیم.

رئیس دانشکده فرش دانشگاه هنراسلامی تبریز، استفاده از ابزار نوین الکترونیکی، به معنای کنار گذاشتن روال سنتی حاکم بر فروش فرش نیست، بلکه یک شیوه مکمل و ابزار کمکی است که تکمیل کننده نحوه ارایه و معرفی این کالای با ارزش در جامعه جهانی است، که می‌تواند مخاطبان بی‌شماری را در اقصی نقاط جهان به خود جلب نماید.

وی موضوع بازاریابی الکترونیکی را مهمترین فاکتور تأثیر گذار در فروش اینترنتی دانست و اظهار کرد: باید توجه داشت که بازاریابی، موضوعی است که به صورت مستمر و متناوب در حال تغییر است و تغییرات روش‌های بازاریابی ناشی از تغییر نیازها، سلیقه‌ها و الگوی مصرف است.

وی تاکید کرد: گستردگی بازارها، پراکندگی جغرافیایی جمعیت، ورود رقبا و … شرایطی را فراهم ساخته است که امروزه بدون توجه به تحقیقات بازاریابی، عملاً موفقیت در حفظ بازار سنتی فرش دستباف و امکان نفوذ در بازارهای جدید امکان‌پذیر نمی‌باشد.

برای بررسی بیشتر موضوع و وضعیت صنعت فرش در کشور به سراغ استادی می رویم که چندی است که در عرصه صنعت فرش فعالیت داشته است.

امروز زنگ خطر صنعت فرش به صدا درآمده است

احمد اسدزاده با بیان اینکه وضعیت فرش ایران بحرانی است، گفت: امروز زنگ خطر صنعت فرش به صدا درآمده است و بازارهای خود در تمامی ابعاد از مواد اولیه گرفته تا محصول نهایی را در سطح جهان از دست داده‌ایم. در واقع کل زنجیره تامین صنعت فرش دچار مشکلات اساسی شده است.

استاد دانشگاه تبریز با بیان اینکه در تمامی زمینه‌های صنعت فرش باید بازنگری اساسی انجام شود، افزود: در سال‌های گذشته اکثر صنعتگران فرش، شغل خود را تغییر داده‌اند و اگر دولت تصمیم جدی در خصوص احیای این صنعت نگیرد با معضلات جبران ناپذیر مواجه خواهیم شد.

وی ادامه داد: دنیا به سمت روش‌های نوین تولید و فروش در صنعت فرش حرکت کرده است اما ما کماکان در روش‌های ۴۰ سال پیش درجا می‌زنیم.

اسدزاده با بیان اینکه سیاستگذاری‌های دولت تاثیر زیادی در توسعه صنعت فرش خواهد داشت، اظهار کرد: اگر در گذشته دولت سرمایه‌گذاری خوبی در صنعت فرش برای افزایش اشتغال و صادرات انجام می‌داد اکنون از وضعیت بسیار خوبی در این صنعت مواجه بودیم اما دریغ از اندکی دور اندیشی!.

استاد دانشگاه تبریز افزود: در طول ۴۰ سال گذشته دولت سرمایه‌گذاری‌های کلان در صنعت خودرو انجام داده است اما هیچ گونه استفاده و بهره‌ای از آن نبرده ایم و هیچ پیشرفتی در این صنعت شاهد نیستیم، در حالی که اگر تنها یک دهم این اعتبار را در صنعت فرش سرمایه‌گذاری می‌کرد پیشرفت‌های زیادی در تمامی زمینه‌ها شاهد بوده و تبدیل به برند جهانی می‌شدیم.

وی با بیان اینکه ما به بیماری مزمنی با نام نفتی شدن در اقتصاد دچار شده‌ایم، گفت: ما دچار شومی منابع شده‌ایم و این نفتی بودن مانع از توجه ما به سایر بخش‌های درآمدزا شده است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با ورود به بحث تجارت الکترونیک در جهان تاکید کرد: امروزه در جهان با شکاف دیجیتالی روبرو هستیم، یعنی برخی از کشورها همزمان با بولد شدن تجارت الکترونیک در جهان خود را با این سیل عظیم همراه کرده و سود برده‌اند و برخی از کشورها چون ایران نیز از این جریان عقب مانده و علاوه بر اینکه این شکاف را درک نکرده‌اند بلکه در طول سال‌های اخیر با انواع فیلترینگ و انحصارهایی که هزینه‌های گزاف موبایل و اینترنت را به مردم تحمیل کرده است، مانع‌تراشی کرده‌اند.

اسدزاده بر لزوم ایجاد تحول در تمامی زمینه‌های تجارت و صنایع کشور تاکید کرده و اظهار کرد: عمده تجارت الکترونیک به صورت شرکت به شرکت در جهان انجام می‌شود و امروزه این روش در صنعت فرش به خوبی رواج یافته است که ما نیز در کشورباید با جمع کردن تمامی ارگان‌ها و صنایع کشور و سرمایه‌گذاری در این عرصه زمینه‌های ترویج تجارت الکترونیک را فراهم نماییم.

فرش تبریز، یک برند جهانی است

فرشاد به آفرین، معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان‌شرقی نیز در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه پروپوزال تبریز به عنوان شهر نمونه گردشگری جهان اسلام در سال ۲۰۱۸ در ابتدا توسط میراث فرهنگی به داده شد، گفت: همان طور که منحضر هستید تبریز به عنوان شهر جهانی فرش توسط شورای جهانی انتخاب شده است و این عنوان هر سال ارزیابی خواهد شد که باید در حوزه فرش پیشرفتی حاصل شود، چرا که وقتی شهر تبریز به عنوان مرکز جهانی انتخاب می شود شورای جهانی رصد می‌کند تا بررسی کند که آیا این شهر هنوز هم شایسته این عنوان است یا نه؟.

وی با اشاره به برنامه ویژه میراث فرهنگی برای شناساندن فرش تبریز به گردشگران افزود: میهمانانی که به تبریز می آیند تبریز را به عنوان شهر جهانی به آنان بشناسانیم و سعی کرده ایم در تولیدات صنایع دستی خود نیز این مهم را بگنجانیم تا مردم و گردشگران را از لحاظ بصری برای این اتفاق مهم آماده کنیم.

وی فرش تبریز را یک برند جهانی دانسته و تاکید کرد: این انتخاب بازیابی مجددی است که برند تبریز در دنیا دوباره احیا شود، در سال گذشته اگر از کسی می پرسیدید که بهترین مکان برای تولید فرش کجاست ممکن بود که نام چندین کشور گفته شود اما وقتی شورای جهانی شهری را به عنوان شهر جهانی فرش انتخاب کرده است در واقع به فرش تبریز سند داده و تبریز را به عنوان مرکز مهم تولید فرش تایید کرده است. در این صورت گردشگران فرش تبریز را به عنوان بهترین فرش جهانی حتما خریداری خواهند کرد .

به آفرین در پایان خاطرنشان کرد: با تحقیق کارشناسی انجام شده در شهر تبریز، فرش به عنوان مهم‌ترین برند صنایع دستی تبریز مطرح شده است کیفیت و کمیت خوب است و فقط باید آن را در سطح دنیا بشناسانیم.

گزارش از: رعنا پاشازاده