به مناسبت چهارم دی ماه سالروز تولد حمیدآرش آزاد

حمید آرش‌آزاد در مصاحبه با همکار ما:
گول رفیق ناباب را خوردم و طنزپرداز شدم!
* شما در مصاحبه‌ای که اخیراً داشته‌اید و در مجله‌ی «آذران» به چاپ رسیده، گفته‌اید که طرفدار «اصلاحات از پایین» هستید. چرا در مورد «اصلاحات از بالا» چیزی نگفتید؟
– انصافاً اصلاحات از بالا را سلمانی‌ها (دلاک‌ها اسبق، آرایشگران سابق و پیرایشگرهای فعلی) خیلی خوب انجام می‌دهند. یعنی سرها و صورت‌ها را آنها اصلاح می‌کنند. پس نیازی به مداخله‌ی امثال بنده در این مورد نیست. طنزپردازها وظیفه‌ی مهمتری دارند.
* طنزپردازها ادعا می‌کنند که می‌خواهند «معایب» جامعه را اصلاح بکنند. آیا شما، معایب شخص خودتان را هم اصلاح می‌کنید؟
– یادم نمی‌آید چنین کاری کرده باشم. ولی «محاسن» خودم را هفته‌ای یک بار اصلاح می‌کنم که البته قبول دارم که کم است.
* چرا طنزنویس‌ها اغلب وارد سیاست می‌شوند؟
– بنده به شدت تکذیب می‌کنم. برعکس ادعای شما، این سیاست است که وارد طنزنویس‌ها می‌شود.
* چه شد که طنزنویسی و طنزسرایی را انتخاب کردید؟
– راستش، من هم تا حدودی آدم هستم و دلم می‌خواست یک شغل «شرافتمندانه» برای خودم انتخاب بکنم. اما نشست و برخاست با دوستان ناباب من را به این راه کشاند. آنقدر زیر پایم نشستند که بالاخره گول خوردم و قلم در دست گرفتم و به این وضعی که می‌بینید افتادم.
* عقیده‌تان در مورد «حق نشاید گفت جز زیر لحاف» چیست؟
– عجب موضع حساسی را برای گفتن «حق» پیشنهاد می‌کنید! البته کار دیگری هم نمی‌شود کرد.
* در حال حاضر، به چه کسانی طنزپرداز بزرگ می‌گویند؟
– به کسانی که آن اندازه بزرگ هستند که می‌توانند از بالای شانه‌ها و سرهای طنزپردازان ریزه میزه نگاه بکنند و از روی دست آنها بنویسند.
* گفته‌اند که پشت سر هر مرد موفقی، یک زن بزرگ ایستاده است. شما این را قبول دارید؟
– مگر از جانم سیر شده‌ام که قبول نکنم؟ البته این زن بزرگ اگر یک لنگه کفش یا کفگیر بردارد، بیشتر می‌تواند تأثیرات مثبت بگذارد!
* یک مثال در این مورد بزنید؟
– گفته‌ی «سقراط» یک مثال خیلی خوب است. آن بزرگ فرموده بود: «هر چه زودتر ازدواج بکنید. اگر همسرتان خوش‌اخلاق باشد، یک عمر خوشبخت خواهید بود. اگر هم ناسازگار باشد و زندگی را به شما سیاه بکند، تبدیل به یک دانشمند بزرگ می‌شوید. مثل خود من»!
* می‌شود در مورد «شریک زندگی» یک پاسخ جدی بدهید؟
– چشم. ولی خود اصطلاح «شریک زندگی» هم یک طنز است. چون اهل قلم «زندگی» ندارند. همسران ما، شریک غم‌ها و بدبختی‌هایمان هستند و اگر این همه شعور و مهربانی و فداکاری نداشتند، دنیا برایمان یک جهنم واقعی می‌شد. خود بنده که خیلی مدیون همسرم هستم.
* آیا در مورد مقامات و مسئولان هم احساس دین می‌کنید؟
– کاملاً. اگر این عزیزان (کثر مشاغلهم) نباشند، بدون سوژه می‌مانیم.
* می‌توانید تفاوت میان «دعوای جناحی» و «جنگ زرگری» را بیان بکنید؟
– ملانصرالدین زنده‌یاد که سرور طنزپردازها بوده، یک بار نیمه‌شب آمد که یک دعوا را تماشا بکند، لحافش را از روی شانه‌اش زدند و بردند. آن وقت انتظار دارید بنده به خودم جرأت بدهم و در جنگ و دعوای بزرگترها مداخله بکنم؟ در حالی که بعد از چند صد سال، طنزپردازها نتوانسته‌اند لحافی برای خودشان داشته باشند.
* آیا شاعران غزل‌سرا هم می‌توانند شعر طنز بگویند؟
– اختیار دارید. انصافاً خنده‌دارترین شعرها را این استادان بزرگوار می‌سرایند. زمانی که یک عالی‌جناب هفتاد و چند ساله از عشق یار ۱۴ ساله ناله و افغان سر می‌دهد و طالب وصل او می‌شود، این طنز نیست؟ ای کاش وضع طوری بود که اینها واقعاً به آرزوی دل خود می‌رسیدند، آن وقت طنز نوشتاری تبدیل به طنز عملی می‌شد و…
* چرا در شعر طنز از «آه جانسوز»، «عشق سینه‌سوز»، «جفای جگرسوز و…» بحثی به میان نمی‌آید؟
– خوب، قرار نیست که در شعر، تنها جان و سینه و جگر و دل بسوزد، طنز هم بعضی جاهای دیگر را می‌سوزاند. بالاخره هر کسی و هر حرفه‌ای برای خود یک وظیفه‌های ویژه و انحصاری دارد.
* عقیده‌تان در مورد مراسم گاهگاهی که برای تجلیل از شاعران، نویسندگان، هنرمندان و سایر مشاهیر برگزار می‌شود چیست؟
– بنده کاملاً موافقم. انصافاً فرصت بسیار ایده‌آلی است که چند نفر از مسئولان محترم، هر کدام به مدت بیشتر از ده دقیقه پشت میکروفون بروند و در مورد عملکردها و موفقیت‌های خودشان سخنرانی بکنند و بعدش هم، کلی منت به سر آن شاعر یا نویسنده‌ی مادرمرده بگذارند!
* آیا از شما، حمایتی هم می‌شود؟
– تا حالا که «انجمن حمایت از من» تأسیس نشده است. سایر انجمن‌های حمایت هم، سرشان شلوغ است و به این جور چیزها نمی‌رسند!
* در پایان، چه پیامی برای خواننده‌ها دارید؟
– بنده خودم را کوچکتر از آنی می‌دانم که به خواننده‌های عزیز پیام بدهم. تنها می‌توانم از آنان تقاضا بکنم که زیاد «پاپ» نخوانند. اگر هم خواندند، اجازه ندهند نوارها و سی‌دی‌هایشان از بلندگوهای شانصد باندی این ماشین‌ها پخش بشود. چون زمین و زمان را به لرزه درمی‌آورند!