در آستانه سفرهای نوروزی گردشگران داخلی و خارجی به اقصی نقاط ایران زمین، مسجد کبود موسوم به ‘فیروزه اسلام’ به عنوان یکی از شاهکارهای معماری اسلامی با قدمت ۶۰۰ ساله در تبریز به تنهایی می تواند بهانه ای کافی برای سفر به شهر اولین ها باشد.
تبریز به واسطه پیشینه تاریخی ، دارای آثار باستانی ارزشمندی همچون مسجد کبود، ارک علی شاه و ربع رشیدی است که هر یک به تنهایی می تواند عامل جذب گردشگران علاقمند از داخل و خارج کشور باشد .
برای دیدن یکی از این بناهای زیبا سوار اتوبوس می شوم، فاصله دو کیلومتری بلوار ۲۹ بهمن تا محوطه تاریخی مسجد کبود معروف به ‘ فیروزه اسلام’ از پشت شیشه اتوبوس، آکنده از اتفاقات ریز و درشتی است که در پیاده روهای خیابان امام مشاهده می شود.
در ایستگاه چهار راه بهشتی پیاده می شوم؛ میدانی که چهار سوی آن را ساختمان های متحد الشکل و هم ارتفاع در قالب طرحی عمرانی احاطه کرده و تلفیقی چشم نواز از سنت و مدرنیسم بوجود آورده است.
هر چند ساخت سازه های جدید در جوار بناهای تاریخی با رویکرد حفظ معماری اسلامی مغایرت دارد، با این وجود اهتمام شهرداری در جلوگیری از تخریب این اماکن تاریخی ارزشمند قابل تحسین است.
اینجا نیز به نوبه خود زیباست؛ مجریان طرح با تقبل هزینه زیاد و صرف زمان کوشیده اند در طول سالیان گذشته مسجد تاریخی کریم خان را که ستون های سنگی و طاق های ضربی سرخ آجری اش بوی صدها ساله تاریخ و تمدن تبریز زیبا را می دهد، حفظ کنند.
از میدان شهید بهشتی ۵۰۰ متر که به سمت میدان ساعت در امتداد خیابان امام خمینی پیش می روی گنبدهای تپه ماهوری مسجد کبود معروف به فیروزه اسلام نگاه هر رهگذری را به خود جلب می کند.
بی آنکه که خواسته باشی به سمتش کشیده می شوی؛ عظمت معماری بنا نشانگر ذوق خلاقه ایست که در آفرینش این مسجد بکار رفته و بر اساس نوشته مورخان، هر چند معماران زیادی سعی در ایجاد مسجدی در شکل و شمایل آن داشتند ولی جهدشان بی ماجور بوده است.
در گشت و گذاری به پیرامون مسجد می توان عظمت گذشته آن را در تکه پاره های باقیمانده کاشی کاری های کبود رنگ و آراسته به نقش ایرانی و اسلامی مشاهده کرد، رنگ کبودی که نشان از استادی و مهارت تام هنرمندان گذشته ایران اسلامی دارد.
تنوع، ظرافت کاشی کاری، خطوط به کار رفته در آن و به خصوص رنگ لاجوردی کاشی کاری های معرق آن، سبب شهرت مسجد به ‘فیروزهٔ اسلام’ گشته و گفته می شود با وجود پیشرفت علم و فناوری هنوز نیز نمی توان مثل آن رنگ را برای احیاء و بازسازی مسجد تولید کرد.
گر چه در طول تاریخ نامی نیک از شاهان و امیران بر جای نمانده اما جهانشاه بنایی نیک از خود به یادگار گذاشته و شاید اندیشه نیک جهانشاه و همسرش سنگ بنای این بنای عظیم بوده است، و امروز زیارتگه خیل مشتاقان شده تا زائران این مسجد در کنار تحسین و تحیر فاتحه ای نیز نثار بانیان خفته در پای محراب کنند.
وه چه زیباست! صالحات باقیاتی که هنوز پس از گذر از طوفان های زمانه پا برجاست و به قول جهانشاه ‘ کردار بیار و گرد گفتار مگرد چون کرده شود کار بگوید که کرد ‘
در طرح نوسازی بافت تاریخی اطراف مسجد کبود که به همت شهرداری در حال اجراست سعی شده آسیبی به این مجموعه مسجد کبود وارد نشود .
کارشناس میراث فرهنگی مسجد کبود را به عنوان فتح نامه از آثار ارشمند دوره قراقویونلوها می داند که به دستور جهانشاه بن قره یوسف از فرمانروایان سلسله قراقویونلو و به سرکاری عزالدین قاپوچی بنا گردیده است.
سعید مصلحی، دو شاخصه کاشی کاری نمونه و معماری تلفیقی را از ویژگی های برجسته مسجد کبود ذکر کرد و گفت: خصوصیت بارز و شهرت وافر مسجد با معماری تلفیقی که ۶۰ درصد آن سبک آذری است و نیز به خاطر تزیین کاشی و رنگ لاجوردی است.
وی کاشی کاری معرق گنبد مسجد و اجرای نقوش پرکار آن را در حد اعجاز دانست و افزود: با توجه به این زیبایی و عظمت فیروزه اسلام لقب گرفته است.
مصلحی با بیان اینکه متاسفانه در زلزله ۱۱۵۸ شمسی تبریز آسیب فراوانی به مسجد وارد شده و تنها ۱۵ درصد بنای اصلی باقی ماند، اظهار کرد: با این حال در متن کتیبه برجسته سر در مسجد نام جهانشاه نقش بسته که قبلا روکش طلایی داشته است.
مسجد کبود ( گوی مچید ) یکی از شاهکارهای معماری دوره اسلامی مربوط به دوران حکمرانی قراقویونلوها در قرن نهم هجری در شهر تبریز واقع شده است.
بانی مسجد جهانشاه بن قره یوسف از امرای قراقویونلو بود ولی نظارت ساخت مسجد زیر نظر همسرش جان بیگم خاتون و یا به عقیده برخی از مورخان دخترش صالحه بوده است.
در کتیبه های باقی مانده از این بنا تاریخ پایان این مسجد سال ۸۷۰ هق است؛ متاسفانه این بنا در زلزله سال ۱۱۹۳ قمری تبریز ویران شد، کل سقف فرو ریخت و تمامی دیوارها را خراب کرد ولی آنچه از این بنا باقی مانده در نوع خود بی نظیر است .
به علت کاشیکاری معرق و تلفیق آجر و کاشی و رنگ های بسیار متنوع کاشی ها لقب فیروزه اسلام گرفته است، علاوه بر کاشی کاری ها سر در بسیار بلندش توجه اکثر سیاحان و باستان شناسان را به خود جلب کرده است.
این بنا در سال ۱۳۱۰شمسی جزو آثار ملی به ثبت رسید و تا سال ۱۳۵۴ بازسازی گنبدهای بالای شبستان انجام شد ولی در سال های اخیر مرمت و تکمیل ساختمان، محوطه سازی و اجرای بخشی از نقوش داخلی عمارت انجام شده است.
مرمت مسجد به صورتی است که سعی شده هر آنچه که از آجر، کاشی و سنگ های مرمر باقی مانده در جای اصلی خود حفظ شوند، از قسمت های دیدنی این مسجد قسمتی از سقف است که طلا و لاجورد با یکدیگر تلفیق شده که در نوع خود بی نظیر می باشد.
همسایگی مسجد با بوستان خاقانی و همسری آن با موزه آذربایجان و موزه عصر آهن زیبایی اش را برای گردشگران و رهگذران مضاعف کرده است.
گزارش از: نعمت مرادپور

ايميل: news@.ir | شماره پيامک:000 |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
- برگزاری یادواره شهدای افلاکیان حورایی (سلام الله علیها)
- برد تیم فوتسال شهرداری منطقه۸ برابر تیم سازمان سیمامنظر
- برگزاری یادواره شهدای مدافع امنیت با مشارکت شهرداری منطقه ۸
- برگزاری یادواره ۵۰۰ شهید حوزه مقاومت ۶ بسیج با مشارکت شهرداری منطقه ۸
- دیدار شهردار منطقه ۸ تبریز با خانواده معزز شهید احد مقیمی
- دیدار شهردار منطقه ۸ تبریز با خانواده معزز شهیدان جواد و حمید فرید علی قلیپور
- جلسه ی شرح و توضیح مثنوی معنوی در فرهنگسرای شمس تبریزی
- آسفالت ریزی ولکه گیری آسفالت در خیابان قره باغیها و میدان شهید بهشتی
- آغاز عملیات مرمت پله ها در خانه تاریخی کلکته چی
- هوش مصنوعی و جنگ!
- منشا ۹۲ درصد آلودگی هوای تبریز منابع متحرک است
- ۷۰ درصد از فضای سبز تبریز زیر پوشش شبکه آب خام قرار گرفت
- طرح ملی تغییرات فرسایش خاک در تبریز اجرا می شود
- خاطرات حمید آرش آزاد،خانم دکتر و آقای دکتر نویسنده؟
- به منظور تسریع در بهره مندی کشاورزان از تسهیلات خرید تراکتور ؛سازمانهای جهاد کشاورزی تا پایان ماه فرصت دارند کشاورزان متقاضی تسهیلات را به تراکتورسازی معرفی نمایند
- برگزاری جلسات مشاوره فردی در فرهنگسرای تربیت
- افتخار آفرینی همکار شهرداری منطقه ۸ با قهرمانی در مسابقات تنیس روی میز پیشکسوتان کشور
- تعمیر و اصلاح سیستم نورپردازی در سردرب تاریخی نوبر
- آغاز عملیات ساماندهی سرویس بهداشتی های مسجد امیرالمومنین (ع)
- پلمپ و تعطیلی دو میوه فروش در خیابان ارتش و شریعتی بدلیل عدم رعایت حقوق شهروندی و ایجاد مزاحمت شغلی
- آغاز عملیات مرمت سقف در بازار تاریخی کفاشان
- اجرای عملیات مرمت سقف در یخچال تاریخی له له بیگ
- لکه گیری و آسفالت ریزی کوچه آرامیان ۲ و کوچه جامبوران
- قلعه بابک کلیبر، مکانی باستانی برای دوستداران تاریخ
- آبرسانی به ۵۸۵۰ واحدطرح نهضت ملی مسکن در۲۱ شهرستان آذربایجانشرقی
- «ترمیم نشدن دستمزد کارگران» را جبران کنید
- خاطرات حمید آرش آزاد،هول هلیم و افتادن در دیگ …؟
- رونمایی و نقد کتاب قار گویلومه دوشوب”
- اجرای کارگاه ویژه روانشناسی با موضوع کنترل خشم
- حفر چاه جذبی در خیابان آدی گوزل