ثبت بیش از یک هزار و ۱۵۰ اثر آذربایجانشرقی در حوزه میراث غیرمنقول، ناملموس و طبیعی در فهرست آثار ملی ایران؛ این استان را به یکی از مکانهای پرجاذبه از نظر جاذبههای فرهنگی و تاریخی در کشورمان تبدیل کرده، اما به نظر میرسد، با وجود این همه جاذبههای گوناگون با تمدنی کهن و درخشان رتبه گردشگری این خطه، در همسنجی با استانهای دیگر بسیار پایین است.
اخیرا نیز پنج اثر طبیعی دیگر آذربایجان یعنی غار «ایلی کوهول اسکندر» مربوط به دوره سوم زمینشناسی ژوراسیک با قدمت ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون سال در روستای اسکندر در تبریز، غار «آغبلاغ» هشترود با قدمت ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلیون سال، درختان چنار«یوزباشی» شهرستان اهر، درختان «زاویه» عجب شیر و درخت«لاهیجان» تبریز با قدمت ۱۷۰ سال در فهرست میراث طبیعی ملی ایران جای گرفتند.
* چرا چرخ گردشگری آذربایجان نمیچرخد؟
به همین منظور ثبت این تعداد آثار از این استان در فهرست آثار ملی ایران؛ در این روزها بهترین بهانه شد، تا اینکه در تحلیل و گزارشی به چند و چون علت کم رونقی و رکود نسبی صنعت گردشگری در آذربایجان با وجود پیشینه تمدنی ـ تاریخی طولانی و ظرفیتهای فراوان گردشگری در مقایسه با سایر استانها بپردازیم و به ویژه در ادامه گزارش در کنکاشی به تعداد و سهم استان آذربایجانشرقی از آثار ثبت شده ملی و جهانی خواهیم پرداخت.
اما واقعیت این است که آذربایجان، سر ایران با تاریخ عظیم و پشتوانه غنی اجتماعی، فرهنگی و سیاسی که دارد، تا به حال از ۱۹ آثار میراث فرهنگی جهانی کشورمان، فقط ۲ اثر میرات فرهنگی را در فهرست یونسکو برای جهانیان ثبت کرده است، که با توجه به ظرفیتهای استان آذربایجانشرقی در عرصههای مختلف تاریخی، فرهنگی و معنوی و به ویژه طبیعی، این تعداد آثار ثبت شده جهانی از این استان جای بسی تامل دارد!
* خاطره در بهشت سرزمین ایران
بر همین اساس، مجموعه کلیساهای آذربایجان(کلیسای سن استپانوس، کلیسای چوپان و کلیسای سورسور، واقع در آذربایجانشرقی و قرهکلیسا و کلیسای مریممقدس درهشام، واقع در استان آذربایجانغربی) که در سال ۲۰۰۸ و بازار تاریخی تبریز در سال ۲۰۱۰ از جمله این آثار ثبت شده جهانی هستند، و اخیرا نیز یعنی بهمن ماه سال جاری پروندههای نامزدی ثبت جهانی منطقه حفاظت شده ارسباران و به همراه شهر تاریخی یزد به یونسکو ارسال شد، تا مرکز میراث جهانی یونسکو پس از ارزیابی ۲ پرونده پیشنهادی ایران تصمیم نهایی خود را در اجلاس سال ۲۰۱۷ نسبت به جهانی شدن یزد و جنگلهای ارسباران اعلام کند.
امروز دیگر بر همگان روشن شده است که منطقه حفاظت شده ارسباران به عنوان نگین تنوع زیستی ایران مطرح بوده به طوریکه این منطقه با داشتن کمتر از ۵ صدم مساحت کشور بیش از ۱۳ درصد پوشش گیاهی ایران را در خود جای داده و بیش از ۲۰ گونه انحصاری از گیاهان، سمندر ایرانی به عنوان یک گونه انحصاری جانوری و یک گونه حشره مختص به این منطقه زیست میکنند.
منطقه حفاظت شده ارسباران همچنین ۲۹ درصد از پستانداران کشور، ۴۴ درصد پرندگان ایران، ۳۲ درصد از دوزیستان کشور، ۹ درصد آبزیان و ۲۰ درصد خزندگان ایران را در خود جای داده است، منطقه ارسباران در مقیاس جهانی نیز به تنهایی معادل ۳۴ درصد پوشش گیاهی کشور ارمنستان، ۲۵ درصد از پوشش گیاهی کشور آذربایجان، ۲۵ درصد پوشش گیاهی فرانسه، ۲۵ درصد پوشش گیاهی گرجستان، و ۱۷ درصد پوشش گیاهی کشور ایتالیا است.
این منطقه در سال ۱۹۷۷ با پیگیری سازمان محیط زیست به عنوان ذخیرهگاه زیست کره در برنامه انسان و کره مسکون یونسکو (MAP) ثبت شده است.
* صنعت گردشگری نامی آشنا؛ اما غریب برای آذربایجانیها
افزون بر آنچه گفته شد، یکی دیگر از آثار طبیعی و شاخص دیگر از این استان که بیش از سایر آثار طبیعی در آذربایجان شرقی به ثبت جهانی نیاز دارد، روستای تاریخی کندوان است، که همچنان در انتظار ثبت جهانی یونسکو است. این روستا به سبب ویژگی معماری صخرهای و بافت مخصوص آن در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
جالبتر آنکه بافت قدیمی این روستا یکی از زیباترین و منحصر به فردترین روستاهای تاریخی کشور و تنها روستای زنده صخرهای و جزو سه روستای شگفتانگیز دنیاست و توجه گردشگران داخلی و خارجی را به خود جلب کرده است به طوری که سالانه بیش از ۳۰۰ هزار گردشگر از این روستای تاریخی بازدید میکنند.
در ادامه این گزارش به بخش دیگری از ظرفیتهای گردشگری استان میپردازیم. جاذبههای طبیعی، مذهبی، تاریخی، باستانی، تفریحی، فرهنگی و از جمله ظرفیتهای حوزه گردشگری در این استان است، که به اختصار به برخی از آنها اشاره میکنیم.
* جاذبههای گردشگری آذربایجان
مسجد کبود از جمله جاذبههای مذهبی شهر تبریز است، این بنا از آثار ارزشمند دوره قراقویونلو است، که به دستور جهانشاه که شهر تبریز را پایتخت خود قرار داده بود و به سرکاری عزالدین قاپوچی بنا شده است.
بقعه سید حمزه از دیگر آثار مذهبی است، که در محله سرخاب در کنار مقبره الشعرا در خیابان ثقه الاسلام تبریز واقع شده و همچنین مسجد صاحب الامر یکی از مساجد قدیمی و کهن شهر تبریز است، که در مرکز این شهر واقع شده است.
از دیگر جاذبههای مذهبی آذربایجان شرقی نیز میتوان به مسجد جامع اهر، مسجد جامع تبریز، مسجد جامع خسروشهر، مسجد جامع تسوج شبستر، مسجد جامع مراغه، مسجد جامع مرند، مسجد عینالی تبریز، مسجد میدان بناب، کلیسای سرکیس مقدس تبریز، کلیسای سن استپانوس جلفا، کلیسای شوغات تبریز،کلیسای مریم مقدس تبریز، کلیسای موجومبار مرند، بسیاری از امامزادهها و زیارتگاهها و … اشاره کرد.
* آذربایجان؛ بهشت سرزمین ناشناخته ایران
از جاذبههای طبیعی، این استان میتوان به آسیاب خرابه اشاره کرد، که یکى از زیباترین مناظر دیدنى آذربایجانشرقى است که در حدود ۲۷ کیلومترى هادى شهر قرار دارد.
آبشار سرکند دیزج شبستر، آبشار عیشآباد مرند، آبگرم بستانآباد، آبگرم قلعهکندی کلیبر، آبگرم متعلق کلیبر، پناهگاه حیاتوحش کیامکی، تالاب قرهقشون، تالاب قوریگل بستانآباد، جزیره آرزو، جزیره اسپیر، جزیره اسلامی، جزیره اشک، جزیره کبودان، چشمه آبگرم اردها سراب، چشمههای آبرس و اللهحق سراب، چشمه تاپتاپان آذرشهر، چشمه صوفیان شبستر، چشمه کندوان اسکو، چشمه گشایش مراغه، چشمه سیدلر میانه، چشمه شورسوی چایباغی مراغه، حاشیه های سد اهر و ستارخان، دره پیغام کلیبر، دره سعیدآباد بستانآباد، دره گشایش مراغه، دره لیقوان تبریز، سد اهر و ستارخان، غار اسکندر و آقبلاغ بستانآباد، غار دوگیجان مرند، غار کبوتر مراغه و … از دیگر جاذبههای طبیعی، آذربایجان شرقی است.
* بهارِ گردشگری آذربایجان کی فرا میرسد
قوریگل؛ این دریاچه در ۱۸ کیلومترى شمال باخترى بستان آباد تبریز قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۸۹۰ متر است.
بر این اساس، از جاذبههای فرهنگی این استان و به ویژه شهر تبریز می توان به مقبره الشعرا اشاره نمود. مقبره الشعرا قبلا با نام های حظیره الشعرا، حظیره القضاه، قبرستان سرخاب معروف و مشهور بوده است. مقبرهالشعرا مدفن بیش از ۴۰۰ تن از شاعران، عارفان، دانشمندان و ادیبان نامآور ایران است.
قدیمیترین کتبی که نام مقبره الشعرای تبریز را به صراحت نوشته است، تاریخ گزیده و نزهه القلوب حمدالله مستوفی است که در سالهای ۷۳۰ و ۷۴۰ هجری قمری تالیف شده است. باید گفت که نام مقبره الشعرا پس از دفن شدن شاعران معروف قرن ششم مانند خاقانی و ظهیر و شاعرانی که بعد از آنها در آنجا دفن شدهاند در کتب تاریخ و تذکره آمده و رفته رفته معروفیت یافته است.
شهر تبریز پس از آنکه در قرن ششم مرکز حکومت اتابکان آذربایجان شد، پناهگاه شاعرانی که زندگی آرام و آسودهایی را دور از جنگ و نزاع میجستند، گردید؛ خاقانی و ابوالعلا و فلکی از شروان و گنجه، ظهیر فاریابی و شاهپور نیشابوری از خراسان به تبریز آمدند و در این شهر ساکن شدند و پس از مرگ، یکایک آنان در حظیره مخصوصی دفن شدند، که این حظیره را در تاریخ و تذکرهها به عنوان مقبرهالشعرا یاد کردهاند، شاعران دیگری نیز از عهد ایلخانیان تا ایلکانیان و دوره آق قویونلو در تبریز بودند و یا از نقاط دیگر به تبریز آمده و در این شهر در گذشتهاند، که غالبا در همین حظیره و در جوار خاقانی مدفون هستند.
* طرحهای توسعه توریسم و گردشگری و وعدههای سرخرمن
مقبره سعدالدین محمود بن عبدالکریم بن یحیی از عرفای بزرگ و مشاهیر آذربایجان، صاحب مثنوی معروف « گلشن راز » در باغی موسوم به گلشن در شهر شبستر واقع شده، که این مقبره نیز یکی دیگر از جاذبههای فرهنگی آذربایجان شرقی است.
در این میان؛ موزهها از دیگر جاذبههای این حوزه است، موزه آذربایجان در شهر تبریز و در جوار مسجد کبود واقع شده است و دارای سه طبقه است. این موزه در فضای دل انگیز خانه تاریخی سلماسی تبریز ، بنا شده در دوره قاجار و ثبت شده در آثار ملی کشور ( به شماره ۱۸۶۲) تاسیس شده است. همچنین موزه قاجار در محله ششگلان که یکی از محلات قدیمی تبریز است، قرار دارد.
با این حال، استان آذربایجانشرقی و در این میان شهر تبریز جاذبههای گردشگری و تفریحی زیادی دارد که در این گزارش به بخش از مکانهای تفریحی شهر تبریز اشاره میشود.
* آذربایجان؛ سرزمینی برای گردشگران داخلی و خارجی
عمارت شهرداری یکی از این مجموعه ها است. این بنا در سال ۱۳۱۴ شمسی در محل گورستان متروک و مخروبه کوی نوبر با نظارت مهندسان آلمانی در زمان ریاست شهرداری حاج ارفعالملک جلیلی بنا گردید. این ساختمان دارای یک برج ساعت چهار صفحهای است که با طنین موزون زنگهایش هر ۱۵ دقیقه یک بار، گذشت زمان را به گوش مردم تبریز میرساند.
ارگ علیشاه، ربع رشیدی، برج آتش نشانی (برج یانقین)، برج خلعت پوشان، پل آجی چای، پل سنگی، پل قاری، مسجد کبود، مسجد مقبره تبریز، مسجد ثقه الاسلام، مسجد جامع، مقبره الشعرا، مقبره دوکمال، بقعه عون بن علی، حمام نوبر، بازار تبریز، مدرسه رشدیه، موزه سنجش، خانه علی مسیو، خانه استاد شهریار، خانه حیدرزاده، خانه مشروطیت، موزه آذربایجان، موزه عصر آهن، موزه شهرداری، موزه قاجار، موزه قرآن و کتابت، موزه سفال، خانه پروین اعتصامی، خانه بهنام، خانه قدکی، سورتمه سواری پارک ائل گلی تبریز، تله کابین و … از دیگر آثار و مکان دیدنی شهر تبریز است.
* سبک زندگی؛ با طعم گردشگری
همچنین از جاذبههای باستانی و تاریخی آذربایجان شرقی نیز میتوان به آرامگاه شیخ شهابالدین اهری، آرامگاه شیخ محمود شبستری، روستای تاریخی مجارشین، ارگ تبریز، بازار اهر، بازار تبریز، پل خداآفرین کلیبر، قلعه و روستای مردانقم، پل دختر میانه پل میانه، تپه اژدهاداشی اهر، تپه امامچای سراب، تپه عجبشیر، تپه قرهتپه تبریز، تپه قرهتپه شبستر، تپه قلعهجوق سراب، تپه کولتپه مرند، تپه مصلی آذرشهر، حمام کردشت جلفا، خانه مشروطیت تبریز، روستای اشتبین جلفا، روستای کندوان اسکو، سنگ نبشه رازلیق سراب، سنگ نبشه سغندل ورزقان، سنگ نبشه نشتبان سراب، عمارت ایلگلی تبریز، عمارت ربع رشیدی تبریز، غار قدمگاه آذرشهر، قلعه آقگنبد جزیره اسلامی، قلعه آوارسین کلیبر، قلعه آیی قلعهسی سراب، قلعه بابک کلیبر، قلعه پشتاب اهر، قلعه جوشین ورزقان، قلعه سنسارود مرند، قلعه ضحاک شهرستان هشترود، قلعه قهقهه اهر، قلعه قیز قالاسی میانه، قلعه قیزلار قالاسی مراغه، قلعه کردشت جلفا، قلعه نوردوز اهر، کاخ شهرداری تبریز، گنبد سرخ، مدور، گویبرج، غفاریه و کبود مراغه،گورستان پینهشلوار تبریز، مقبرهالشعرای تبریز، منطقه قوبول درهسی اهر، موزه آذربایجان تبریز، موزه ارامنه تبریز، موزهحیاتوحش تبریز، موزه مراغه، موزه مردم شناسی بناب، مسجد جامع مهرآباد و اسماعیل بیگ بناب، روستای تاریخی صور بناب، حمام تاریخی مهرآباد بناب، پل پنج چشمه بناب، قلعه دختر بناب، حمام تاریخی حاج فتح الله بناب، راسته بازار بناب و … اشاره کرد.
بازار تبریز به عنوان بزرگترین بازار سرپوشیده دنیا، از جمله یکی از جاذبههای گردشگری استان آذربایجانشرقی و شهر تبریز که به خاطر موقعیت جهانی که دارد، توضیح مختصری از این اثر تاریخی ارایه میشود.
* وسوسههای گردشگری سرزمین آذربایجان
آن چه مشخص است این که بازار تبریز که در دوره سلجوقی بنا شده است، بزرگترین بازار سرپوشیده آجری جهان و یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است. این بازار در سال ۱۱۹۳ هجری قمری بر اثر زلزله با خاک یکسان شد، اما طولی نکشید، که به همت مردم شهر بازسازی شد. شهر تبریز به مناسبت قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم از دیرباز مرکز مبادله کالا میان خاور دور و اروپا بوده و وصف بازارهای آن در خاطرات بسیاری از بازرگانان و جهانگردان آمده است.
مجموعه بازار تاریخی تبریز به عنوان یازدهمین اثر ثبت جهانی ایران در سی و چهارمین جلسه سازمان یونسکو که در کشور برزیل برگزار شد به عنوان بزرگترین سازه سرپوشیده جهان و بخشی از شاهراه ابریشم به ثبت جهانی رسید. موقعیت این بنا در خیابان جمهوری میباشد.
* سیمای گردشگری پساتحریم در آذربایجان
در کنار موارد بیان شده، آنچه در این زمینه اهمیت دارد اینکه آذربایجان شرقی و در این میان شهر تبریز به دلیل برخورداری از مناظر طبیعی و آب و هوای معتدل و خوب، و به ویژه با توجه به توانمندیها و ذخایر فرهنگی، تاریخی، طبیعی، اجتماعی، سلامت، علم و فناوری خود، در همسنجی با سایر استانها و شهرهای دیگر، در ابعاد گوناگون گردشگری جاذبه بیشتری داشته است و از این رو، به نظر میآید در سالهای اخیر به دلیل عدم نهادینه کردن فرهنگ گردشگری و توسعه آن در این استان، صنعت گردشگری نامی آشنا اما غریب برای آذربایجانیها شده است.
از سوی دیگر، در همین ارتباط نباید فراموش کرد با توجه به ظرفیتهای موجود صنعت گردشگری آذربایجان شرقی در مقایسه با سایر استانها دیگر؛ دستگاههای ذیربط و به ویژه دست اندرکاران، مدیران و مسئولان این عرصه توجه داشته باشند، با برنامهریزی و سرمایهگذاری درست، به موقع و کلان میتوان، این بخش را بیش از اینها به شکوفایی رساند.
با این وجود آنچه در این زمینه مهم به نظر میرسد، اینکه یکی از آرزوهای دیرینه هر شهروند استان آذربایجانشرقی و به خصوص مسئولان بلند پایه استان آذربایجانشرقی، ثبت تعداد زیادی از آثار طبیعی، فرهنگی و معنوی این استان در فهرست میراث ملی و جهانی یونسکو است.
* چگونه جاذبههای آذربایجان را «جهانی» کنیم؟
البته این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت و آن اینکه، شهروندان آذربایجان و به ویژه مسئولان استان و دستاندرکاران مدیریت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، با تلاش شبانهروزی، مدیریت جهادی و همدلی در سالهای اخیر گامهای موثری را برای ثبت ملی و جهانی تعداد زیادی از آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی استان برداشتهاند، اما به نظر میرسد، رتبه گردشگری آذربایجانشرقی با توجه به ظرفیتهای موجود در این استان در همسنجی با استانهای دیگر پایین است.
بنابراین، با این ویژگیها و ظرفیتهایی که امروزه در آذربایجانشرقی و در راس شهرهای این استان شهر تبریز؛ شهر اولینها هست، به طور یقین مشخص میشود، تحقق آرمان آذربایجان و در این میان شهر تبریز به یکی از قطبهای گردشگری جهان تبدیل شود. با این همه باید در جریان باشیم، که آذربایجانشرقی در زمره استانهای با پیشینه تمدنی- تاریخی طولانی و ظرفیتهای فراوان گردشگری قرار دارد، و از این رو، بهتر میتوان با جاذبه های فرهنگی و تاریخی؛ مولفههای تاریخی و فرهنگی کهن آن نماد هویتی از تاریخ ایرانی را به جهانیان معرفی کرد.
* نگارنده: موسی کاظمزاده
ايميل: news@.ir | شماره پيامک:000 |
- ضرورت اتصال ایستگاه خاوران به ایستگاه مرکزی راهآهن در تبریز
- امام جمعه تبریز: حقی برای رژیم صهیونیستی قائل نیستیم
- تشکیل صندوق مسکن کارکنان و کارگران شهرداری / ۴۰ ساعت اضافه کار ثابت کارگران فضای سبز
- استاندار: درصدد ارتقای شاخص امنیت سرمایهگذاری در آذربایجان شرقی هستیم
- سفیر ژاپن در تهران: خبرهای خوبی از دریاچه ارومیه داریم
- مراقب کلاهبرداران در سایتهای آگهیمحور با تبلیغات جذاب باشید
- سال فرهنگی ایران و ترکیه باهنر بانوان ایرانی زینت داده میشود
- بید مشکلات بر تار و پود فرش ایرانی
- صنایع دستی بانوان ایرانی در استانبول به نمایش درمی آید
- استاندار: از دولت برای فعال کردن دیپلماسی اقتصادی در استان اختیارات ویژه گرفته ام
- بهره برداری از فاز اول اینترنت خانگی بر بستر فیبرنوری تا یک ماه آینده
- ذخیره گندمکافی برای مصرف یکسال خبازیهای داریم
- فرماندار جدید تبریز: با همه گروهها تعامل و همکاری خواهم داشت
- استاندار : هرم جمعیتی آذربایجان شرقی نیازمند آسیب شناسی است
- فعالیت ۸۴ کارگاه مرمتی ابنیه های تاریخی در آذربایجان شرقی
- شعر ملمع
- شکاف میان دستگاه های اجرایی، صنعت و مراکز علمی در آذربایجان شرقی عمیق است
- عاملان ۴۶ فقره سرقت خودرو در آذربایجان شرقی دستگیر شدند
- “ام اس” ناتوانی جسمانی نیست
- نقش و جایگاه مهم دانشآموزان در پیشرفت و توسعه کشور
- برگزاری گلریزان بابا باغی در ۱۷ آبان ماه/ تکمیل ۳۳ پروژه مسیر گشایی در سال آینده
- جلسات ستاد احیای دریاچه ارومیه هفتگی در سطح معاون اول رییس جمهور پیگیری می شود
- تراکتور ظرفیت بالایی برای هویتسازی و گردشگری ورزشی دارد
- سی و ششمین دوره جشنواره تئاتر استانی در آذربایجان شرقی
- جوانانی که در صف وام ازدواج پیر میشوند!
- قوْی گئتسین شعر طنز حمید آرش آزاد
- افزایش ۱۹ درصدی صادرات محصولات کشاورزی از آذربایجان شرقی
- فروش ۷۰ میلیارد ریالی نمایشگاه صنایع دستی تبریز
- استاندار: احیای دریاچه ارومیه نیازمند مشارکت مردم در تصمیم گیریها است